The Understanding of Kalām Based on al-Asmāʾ al-Husnā: The Case of Abū Isḥāq al-Ṣaffār
Main Article Content
Synopsis
This book discusses the theological views of Abū Isḥāq al-Ṣaffār d. 534/1139), within the framework of his comments on the meanings of Al-lah’s names, provided in his work titled Talkhīṣ al-adilla. Abū Isḥāq al-Ṣaffār is one of the Ḥanafite-Māturīdite scholars in the 6th/12th century. In his work titled Talkhīṣ al-adilla li-qawāʿid al-tawḥīd on kalām, he spared extensive space for al-asmāʾ al-husnā. Approximately one-third of this work, published in two volumes, is devoted to al-asmāʾ al-husnā. An examination of the related section reveals that al-Ṣaffār explains many issues, particularly those related to the existence, unity, and attributes of Allah, based on 175 al-asmāʾ al-husnā. He mentions some of the names that he does not include in the al-asmāʾ al-husnā section under separate headings. For example, the name al-Mutakallim is addressed within the context of the attribute of kalām and in relation to subjects, such as the khalq al-Qurʾān and i‘jaz al-Qurʾān. Upon the addition of these names to the list, the number names reaches 178. This means that half of the work deals with the subject of al-asmāʾ al-husnā. In the second part of the study, the Qasam tradition in the Arabic language and culture in the pre-Islamic period was examined. Among the subjects of the oath in ignorance are Allah, the Kaaba, idols, time, and many natural beings. In the pre-Islamic period, poets, wizards, oracles, along with expressions of vows to obtain material benefits, said mysterious words that made people believe and turn to themselves. In particular, oracles left their oaths in mystery because they expressed what was sworn with them according to their beliefs and cultures but did not say the answer. al-Ṣaffār lists the divine names in alphabetical order and explains them semantically in the chapter of al-asmāʾ al-husnā. Then he goes on to clarify each divine name through a theological lens with a specific reference to the subject of kalām. In the pre-Saffar Ḥanafite-Māturīdite theological literature, there is no other work that addresses al-asmāʾ al-husnā in such an extensive way. This book consists of three main sections. The first section titled “Methodological Framework”, elaborates on the focus, significance, purpose, and method of the study, along with the sources used. Then, it provides information about the al-asmāʾ al-husnā literature produced in the pre- Ṣaffār period. The first part describes the political, social, and religious status of Transoxiana (Mā-warāʾ al-Nahr) region and the cities of Bukhara and Marw, the sociocultural environment in which Saffar lived. The second chapter addresses various concepts, which promote the understanding of al-asmāʾ al-husnā, such as name, tasmiya, musammā, attribute, and qualification in addition to the theological debates such as the number and iḥṣāʾ of al-asmāʾ al-husnā. The end of each chapter comes with a detailed table with the 178 divine names mentioned by al-Ṣaffār. In the third chapter, the author initially discusses the theological principles that al-Ṣaffār considered while explaining the essence of al-asmāʾ al-husnā. This section also determines and systematically categorizes the theological views and evaluations put forward by al-Ṣaffār while explaining the divine names in Talkhīṣ al-adilla. The tables with the divine names and the related discussions can be seen at the end of the discussion for each subject. The last section presents the conclusions reached, regarding the kalām method based on al-Ṣaffār’s understanding of the essence of al-asmāʾ al-husnā. The present study revealed that he made theological interpretations in 75% of the al-asmāʾ al-husnā and interpreted all theological issues ranging from the subjects of knowledge and existence to the Afterlife in connection with the al-asmāʾ al-husnā. These results indicate that al-Ṣaffār's understanding of kalām is based on the interpretation of the divine names.
Keywords:
Kalām, al-Asmāʾ al-Husnā, The Beautiful Names of Allah, Abū Isḥāq al-Ṣaffār, Māturīdiyya, Talkhīṣ al-adilla li-qawāʿid al-tawḥīdReferences
- Abdurrahman Çetin - Tevfik Rüştü Topuzoğlu. “Fâsıla”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/209-210. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
- Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. el-Mu’cemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1467.
- Ağırman, Cemal. “Hadis Kaynaklarını Okuma Yöntemi ve Musanniflerin Dili”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/2 (2006), 55-106.
- Akgün, Hüseyin. “Tirmizî’nin Kullandığı ‘Hadîsun Garîbun’ Kavramı”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 17/3 (2017), 107-124.
- Aksu, Ali̇. “Karahanlılar ve İslam’ın Yayılmasındaki Katkıları”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1 (Haziran 2001), 281-310.
- Akyürek, Yunus. Siyasi ve Kültürel Boyutlarıyla Mâverâünnehir‐ Emeviler Dönemi ‐. Bursa: Emin Yayınları, 2012.
- Albayrak, Kadir. “Nestûrîlik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/15-17. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
- Alıcı, Mustafa. “Şefaat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/411-412. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
- Altınkulaç, Tayyar. “Kisâî, Ali b. Hamza”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/69-70. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
- Ardoğan, Recep. “Mütekellimlere Göre Kelam-ı Nefsî ve İşitilebilirliği”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 13/2 (Temmuz 2013), 177-197.
- Arslan, İbrahim. “Söz’ün Mahiyeti ve Bu bağlamda Bir Söz Olarak Kelamullah”. KADER Kelam Araştırmaları Dergisi 3/1 (Ocak 2009), 141-164.
- Aruçi, Muhammed. Abdülkāhir el-Bağdâdî ve el-Esmâ ve’s-Sıfât Adlı Eseri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1994.
- Aruçi, Muhammed. “el-Esmâ ve’s-sıfât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/420-421. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
- Aruçi, Muhammed. “Pezdevî, Ebü’l-Yüsr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/266-267. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
- Aruçi, Muhammed. “Sümâme b. Eşres”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/130-131. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
- Askalânî, İbn Hacer. Fethu’l-bârî. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1379.
- Aygün, Fatma. “Allah’ın Varlığı’nı Aklen Bilmeye İlişkin Mâtürîdî’nin Hudûs Delili (Hadesü’l-A’yân Delili)”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 (Haziran 2016), 161-187. https://doi.org/10.18498/amauifd.70733
- Bağdâdî, Abdülkâhir. el-Fark beyne’l-fırak. thk. M. Muhiddin Abdülhamîd. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 1416.
- Bağdâdî, Abdülkāhir. Uṣûlü’d-dîn. İstanbul: Matbaatü’d-Devle, 1928.
- Wilhem Barthold. “Orta Asya’da Moğol Fütuhatına Kadar Hristiyanlık”. çev. Köprülüzade Cemal Bey. Türkiyat Mecmuası 1/ (Ocak 2011), 47-100.
- Bebek, Adil. “Sûr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/533-534. İs-tanbul: TDV Yayınları, 2009.
- Beyhakī, Ahmed b. Hüseyn. el-Esmâ ve’s-Sıfât. thk. Abdullah b. Muhammed Hâşidî. 2 Cilt. Cidde: el-Mektebetü’s-Sevâdî, 1413.
- Brodersen, Angelika. “Das Kapitel über die‘schönen Namen Gottes’ im Talhîs al-adilla li qawaid at-tawhîd des Abu Ishaq as-Saffâr al-Buharî (gest 534/1139)”. Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft 164/2 (2014), 375-406.
- Brodersen, Angelika. “İçindekiler”. Telḫîṣü’l-edille li-ḳavâʿidi’t-tevḥîd. mlf. Ebû İshâk İbrâhîm b İsmâîl es-Saffâr. Beyrut: Ma‘hedü’l-Almânî li’l-ebhâsi’ş-Şarkiyye, 2011.
- Brodersen, Angelika. Mâtûrîdî’nin Epistemolojisine Modern ve Geleneksel Yaklaşımlar. ed. Şaban Ali Düzgün. Ankara: OTTO, 1. Baskı., 2020.
- Buhârî, Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422.
- Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn. Kitâbu’l-İrşâd. çev. Adnan Bülent Baloğlu vd. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2. Basım, 2010.
- Çelebi, İlyas. “Sıfat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/100-106. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
- Çelidze, Rasim. Ebû İshâk İbrâhim es-Saffâr: Hayatı, Görüşleri ve ‘Risâle fi’l-kelâm’ Adlı Eseri (İnceleme-Tahkik). Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
- Çetin, Nihat M. “Arap”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3. Cilt TDV Yayınları, 1991.
- Çörtü, Mustafa Meral. Arapça Dilbilgisi: Nahiv. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fakül-tesi Vakfı Yayınları, 2009.
- Demir, Abdullah. “Ali b. Osman el-Ûşî’nin Mâtürîdî Kelâmına Katkıları”. Uluslararası Ali b. Osman el-Ûşî Sempozyumu Bildirileri. Kırgızistan: Oş Dev-let Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 2018.
- Demir, Abdullah. Ebû İshak Zâhid es-Saffâr’ın Kelâm Yöntemi. Ankara: İSAM Ya-yınları, 2018.
- Demi̇r, Osman. “Determinizm ve Okasyonalizm Arasında: Mu’tezile’de Tevlîd Düşüncesi ve Ehl-i Sünnetin Eleştirisi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 36 (Mart 2014), 63-82.
- Demir, Osman. “Teselsül”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/536-538. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
- Demirci, Muhammet Sami. Hicri V-VI. Yüzyıllarda Mâverâünnehir’de Yaşamış Mâturîdi Âlimlerin Mâturîdilik İçindeki Yeri ve Görüşleri. Konya: Nec-mettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
- Dilek, Mehmet. “Hadislerde el-Esmâu’l-Hüsnâ”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/12 (Aralık 2003), 77-94.
- Dinç, Abdullah. Ebû İshâk Saffâr el-Buhârî’ye Göre İslâm Mezhepleri. Kahraman-maraş: Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
- Dîneverî, Ebû Hanîfe. el-Ahbâru’t-Tıvâl. çev. Zekeriya Akman - Hüseyin Siya-bend Aytemür. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
- Ebû Hanîfe, Nu‘mân b. Sâbit. el-Fıḳhü’l-ekber. nşr. ve trc. Mustafa Öz. İstanbul: İFAV Yayınları, 1992.
- Ertürk, Mustafa. “Hasan b. Süfyân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/352-353. TDV Yayınları, 1997.
- Eş‘arî, Ebü’l-Hasen. Maḳālâtü’l-İslâmiyyîn. nşr. Nû’aym Zerzur. 2 Cilt. Mekte-betü’l ’Asriyye, 2005.
- Fahreddîn er-Râzî. et-Tefsîrü’l-Kebîr: Mefâtîḥu’l-ġayb. 32 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1981.
- Gazzâlî, Ebû Hâmid. el-Maḳṣadü’l-esnâ fî şerḥi esmâ’i’llâhi’l-ḥüsnâ. nşr. Abdül-vehhâb el-Câbî. Kıbrıs: el-Caffân ve’l-Câbî, 1987.
- Gökçe, Cüneyt. “Berzah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/525. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
- Gömbeyaz, Kadir. “İmam Mâturîdî ve Maturidilik, Tarihi Arka Plan, Hayatı, Eserleri, Fikirleri ve Maturidilik Mezhebi (Seçki/Derleme), Haz. Sön-mez Kutlu”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 5/3 (Ocak 2005), 463-466.
- Gündüz, Şinasi. Hristiyanlık. Ankara: İSAM Yayınları, 2019.
- Gündüz, Şinasi. “Mecûsîlik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/279-284. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
- Gündüz, Şinasi. “Sâbiîlik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/341-344. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
- Gündüzöz, Soner. “Tevlid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41/37-38. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
- Güngör, Mevlüt. “Cessâs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/427-428. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
- Haci̇i̇brahi̇moğlu, Hümeyra Sevgülü - Demi̇r, Abdullah. “Māturīdite Scholar Abū Isḥāq al-Ṣaffār’s Understanding of Kalām Based on al-asmāʾ al-ḥusnā”. ULUM 3/2 (Aralık 2020), 159-199.
- Halîmî, Ebû Abdullah. el-Minhâc fî şuʿabi’l-îmân. nşr. Hilmî M. Fûde. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikir, 1399.
- Hamevî, Yâkūt. Mu’cemü’l-Buldân. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’s-Sadr, 1397.
- Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed. Müsnedi Ahmed b. Hanbel. nşr. Şuayb Arnaud. Müessesetü’r Risâle, 1421.
- Hârizmî, Muhammed b. Ahmed. Mefâtîḥu’l-ʿulûm. thk. İbrahim el-Ebyârî. 1 Cilt. Dâru’l-Kitâbi’l-ʿArabî, ts.
- Hatipoğlu, İbrahim. “Müsned”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/99-101. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Işık, Mustafa. “İbn Huzeyme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/79-81. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
- İbn Fûrek. Mücerredü Maḳālâti’ş-Şeyḫ Ebi’l-Ḥasan el-Eşʿarî. thk. Ahmed Ab-dürrahîm es-Sâyih. Kahire: Mektebetü’s-Sekafeti’d-Diniyye, 1425.
- İbn Hazm. el-Faṣl fi’l-milel ve’l-ehvâ’ ve’n-niḥal. 5 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, ts.
- İbn Mâce. Sünenu İbn Mâce. thk. Hafız Ebû Tâhir Zübeyir Ali Za’i. Riyad: Dâru’s-Selâm, 2009.
- İbnü’l Arabî, Ebû Bekr. el-Emedü’l-aḳṣâ fî maʿrifeti’l-esmâ’i’l-ḥüsnâ. thk. Abdullah et-Tevrati. 2 Cilt. Beyrut: Darü’l-Hadisi’l-Kettaniyye, 2015.
- İbnü’l-Esîr. el-Kâmil fi’t-târîh. çev. M. Beşir Ersoy. 11 Cilt. İstanbul: Bahar Ya-yınları, 1991.
- İbnü’l-Esîr. el-Lübâb fî tehzîbi’l-ensâb. 3 Cilt. Beyrut: Dârû’s-Sâdr, 1400.
- İsfahânî, Râgıb. el-Müfredat fi-garibu’l-kur’ân. thk. Safvân Adnân ed-Dâvudî. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 1412.
- Kādî Abdülcebbâr. “el-Muḫtaṣar fî uṣûli’d-dîn”. Resâilu’l-Adl ve’t-Tevhid. ed. Muhammed İmâre, 189-282.
- Kahire: Dâru’l-Hilâl, 1971.
- Kādî Abdülcebbâr. el-Muġnî fî ebvâbi’t-tevḥîd ve’l-ʿ’Adl. thk. Mahmud Mu-hammed Kâsım. Mısır, 1958.
- Kādî Abdülcebbâr. Şerḥu’l-Uṣûli’l-ḫamse. çev. İlyas Çelebi. 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2013.
- Kandemir, Ahmet Mekin. Big Bang Teorisinin Hudûs Delili Açısından Değerlendirme. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ensti-tüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
- Karacabey, Salih. “Hattâbî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/489-491. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
- Karadeniz, Osman. “Kıyâm bi-nefsihî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/515. TDV Yayınları, 2002.
- Karagöz, İsmail. Esmâ-i Hüsnâ: Âyet ve Hadislerin Işığında Allah’ın İsim ve Sıfatları. Ankara: DİB Yayınları, ts.
- Karaman, Hayreddin vd. Kur’ân-ı Kerîm Açıklamalı Meâli. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
- Kaya, Veysel. Fahreddîn Râzî’nin Mâtürîdîlerle Olan Tartışması ve Eleştirisi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
- Kılavuz, Ulvi Murat. Kelâmda Kozmolojik Delil. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
- Kılıç, Hulusi. “İştikak”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/439-440. TDV Yayınları, 2001.
- Koçar, Musa. Mâtüridi’de Esmâ-i Hüsnâ. Isparta: Fakülte Kitapevi, 2002.
- Koloğlu, Orhan Şener. Cübbâîler’in Kelâm Sistemi. Ankara: İSAM Yayınları, 2017.
- Koloğlu, Orhan Şener. “Esmâ-i Hüsnâ’da Tevkîfilik - Kıyâsîlik Problemi: Fahreddîn er-Râzî Örneği”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/2 (Haziran 2004).
- Koloğlu, Orhan Şener. “Mutezile Kelâmında Yeniden Yaratma (İ‘âde)”. Usul İslam Araştırmaları 9/9 (Haziran 2008), 7-40.
- Koyuncu, Fatih. “Bursalı Subhî Mehmed ve Manzum Esmâü’l-Hüsnâ Şerhi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/31 (Aralık 2018), 175-193.
- Köprülü, Mehmet Fuat. Türk Edebiyatı’ndaki İlk Mutasavvıflar. Ankara: DİB Ya-yınları, 3. Basım, 1976.
- Kureşî, Abdülkādir b. Muhammed b. Muhammed. el-Cevâhirü’l-muḍıyye fî ṭabaḳāti’l-Ḥanefiyye. thk. Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. 5 Cilt. Cîze: Hicr li’t Tıbâa ve’n-Neşr, 1413.
- Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin. et-Taḥbîr fi’t-teẕkîr. nşr. İbrâhim Besyûnî. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l Arabî, 1968.
- Kutluer, İlhan. “Şey”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/34-36. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
- Küçük, Raşit. “İsnad”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/154-159. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Kitâbü’t-Tevhîd Açıklamalı Tercüme. çev. Bekir Topa-loğlu. Ankara: İSAM Yayınları, 9. Basım, 2017.
- Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. thk. Ahmet Vanlıoğlu vd. 18 Cilt. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005.
- Müslim b. Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 1956.
- Narşahî, Muḥammad bin Ca’fer vd. Târîh-i Buhârâ. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2013.
- Nesefî, Ebu’l Muîn Meymûn b. Muhammed. Kitâbü’t-Temhîd li Kavâidi’t-Tevhîd. nşr. Habîbullah Hasan Ahmed. Kahire: Dârü’t-Tıbâati’l-Muhammediyye, 1406.
- Nesefi, Ebü’l-Berekat. Tefsirü’n- Nesefi = Medârikü’t-tenzîl ve hakaikü’t-te’vîl. thk. Mervân Muhammed eş-Şiâr. 4 Cilt. Beyrut : Dârü’n-Nefâis, 1435.
- Nesefî, Ebü’l-Muîn. Baḥrü’l-kelâm. nşr. Veliyyüddin Muhammed Sâlih el-Ferfûr. Dımaşk: Mektebetü’l-Ferfûr, 1421.
- Nesefî, Ebü’l-Muîn. Tebṣıratü’l-edille fî Usûli’d-dîn. thk. Hüseyin Atay - Şaban Ali Düzgün. 2 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 1993.
- Nevevî, Ebû Zekeriyyâ. Şerhu’n-nevevî a’le’l-müslim. 18 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 1392.
- Önal, Recep. “İman ve Mahiyeti Konusunda Mu’tezîle ile Ehl-i Sünnet Polemiği”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39 (Mart 2016), 121-146. https://doi.org/10.17120/omuifd.84385
- Öngören, Reşat. “Tarikat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/95-105. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
- Öz, Mustafa. “Ahmed b. Hâbıt”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/70-71. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
- Öz, Mustafa. “Dırâr b. Amr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/274-275. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
- Öz, Mustafa. “İmâmiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/207-209. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
- Öz, Mustafa. “Muammer b. Abbâd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/323-325. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
- Öz, Mustafa. “Müfevvida”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/500-501. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Öz, Mustafa. “Şîa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/121-123. TDV Yayınları, 2010.
- Özaydın, Abdülkerim. “Karahanlılar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/404-412. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Özervarlı, M. Sait. “Hikmet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/511-514. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
- Özervarlı, M. Sait. “Ebü’l-Abbâs el-Kalânisî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/223-224. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
- Özgüdenli, Osman Gazi. “Mâverâünnehir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/177-180. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
- Özköse, Kadi̇r. “Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında Tasavvufî Zümre ve Akımların Rolü”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (Haziran 2003), 249-280.
- Öztürk, Resul. “Kelâmî Açıdan Ümitsizlik (Yeis) ve İman-Amel İlişkisi”. EKEV Akademi Dergisi 12/34 (2008), 43-56.
- Pala, İskender. “Kün”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
- Pezdevî, Ebü’l-Yüsr. Uṣûlü’d-dîn. nşr. Hans Peter Linss. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türas, 2005.
- Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. el-Maḥṣûl fî ʿilmi ʿuṣûli’l-fıḳh. nşr. Doktor Taha Cabir Feyyaz el-Alvânî. Müessese-tü’r Risâle, 1418.
- Râzî, Fahreddin. Levâmiʿu’l-beyyinât fî şerḥi esmâ’illâh ve’ṣ-ṣıfât. Matbâtü’ş-Şerefiyye, 1323.
- Sâbûnî, Nûreddin. el-Bidâye fī usûli’d-dîn: Mâtürîdiyye Akaidi. çev. Bekir Topaloğlu. İstanbul: İFAV Yayınları, 15. Basım, 2015.
- Sadıker, Ömer. Ebû Şekûr es-Sâlimî’nin Kelam Anlayışı. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
- Saffâr, Ebû İshâk. Telḫîṣü’l-edille li-ḳavâʿidi’t-tevḥîd. thk. Angelika Brodersen. 2 Cilt. Beyrut: Ma‘hedü’l-Almânî li’l-ebhâsi’ş-Şarkiyye, 2011.
- Sâlimî, Ebû Şekûr. Temhîd fî beyâni’t-tevḥîd. thk. Ömür Türkmen. Ankara: İSAM Yayınları, 2017.
- Sem’ânî, Abdülkerîm b. Muhammed. el-Ensâb. nşr. Abdurrahmân b. Yahyâ b. Alî el-Muallimî el-Yemânî. 13 Cilt. Haydarâbâd: Dârü’l-Maârif’il Osmânniyye, 1962.
- Seyyid, Eymen Fûad. “Fâtımîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/228-237. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
- Si̇nanoğlu, Abdulhamit. “Zulüm ve Kötülükler İlâhî Mi, İnsânî Midir? - Zulüm ve Kötülüklerin Kaynağı Hakkında Müslüman Kelâmcıların Tartışmaları Üzerine”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakül-tesi Dergisi 19 (Haziran 2012), 1-40.
- Sinanoğlu, Mustafa. “Seneviyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/521-522. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
- Sürücü, İbrahim. “Kur’an’da Bazı Ayetler Çerçevesinde İsti’are ve Kinaye”. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 5/1 (18 Haziran 2016), 207-230.
- Süyûtî, Ebî Bekr b. Muhammed. ed-Dürrü’l-mens̱ûr fi’t-tefsîr bi’l-me’s̱ûr. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1983.
- Şahin, Hüseyin. Esmâ-i Hüsnâ ve Eserleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1989.
- Şehristânî. Kitâbu’l milel ve’n-niḥal. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütüb el-İlmiyye, 1971.
- Şensoy, Sedat. “Lafız”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/42-44. An-kara: TDV Yayınları, 2003.
- Şeybânî, İsmâil b. İbrâhim. Şerhu’l ʿAḳīdetü’ṭ-Ṭaḥâviyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l İlmiyye, 2018.
- Taberî, Ebû Cafer. Câmiʿu’l-beyân fî tefsîri’l-Ḳur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 1420.
- Taşağıl, Ahmed. “Soğd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/348-349. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
- Teftâzânî. Şerḥu’l-Maḳāṣıd. 5 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1998.
- Teftâzânî, Mes‘ûd b. Ömer. vd. Kelâm İlmi ve İslâm Akâidi: Şerhu’l Akâid. İstanbul: Dergâh, 9. Basım, 2017.
- Teftâzânî, Sa‘deddin. Şerḥu’l-maḳāṣıd. 5 Cilt. Beyrut : Âlemü’l-Kütüb, 1998.
- Tehânevî, Muhammed Hâmid. Keşşâfü ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-ulûm. thk. Refîk el-A’cem. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Lübnân, 1996.
- Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed. el-Câmiʿu’l-kebîr. thk. Beşşar İvâd Ma’rûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmiyye, 1998.
- Topaloğlu, Bekir. “Allah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/471-498. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
- Topaloğlu, Bekir. “Basîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/102-103. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
- Topaloğlu, Bekir. “Bâtın”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/187. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
- Topaloğlu, Bekir. “Esmâ-i Hüsnâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/404-418. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
- Topaloğlu, Bekir. “Hakem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/170-171. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
- Topaloğlu, Bekir. “Hakîm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/181-182. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
- Topaloğlu, Bekir. “Hâlık”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/303-304. TDV Yayınları, 1997.
- Topaloğlu, Bekir. “Halîm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/334-335. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
- Topaloğlu, Bekir. “Hamîd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/458-459. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
- Topaloğlu, Bekir. “İsm-i A‘zam”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/75-76. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Topaloğlu, Bekir. “Kādir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/124. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Topaloğlu, Bekir. “Kahhâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 169-170. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Topaloğlu, Bekir. “Kerîm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/287-288. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
- Topaloğlu, Bekir. “Kitâbü’t-Tevhîd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/117-119. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
- Topaloğlu, Bekir. “Latîf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/108-109. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
- Topaloğlu, Bekir. “Muhsî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/45-46. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Topaloğlu, Bekir. “Mü’min”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/557-558. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Topaloğlu, Bekir. “Rab”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/372-373. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
- Topaloğlu, Bekir. “Raûf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/468. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
- Topaloğlu, Bekir. “Zâhir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/85. TDV Yayınları, 2013.
- Tuğlu, Nuri. Mâtürîdîlik ve Hadîs. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2. Basım, 2019.
- Tüccar, Zülfikar. “Ferrâ, Yahyâ b. Ziyâd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/406-408. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
- Tümer, Günay vd. Dinler tarihi. Ankara: Berikan Yayınevi, 2010.
- Türcan, Galip. “Kelamın Dil Üzerine Kurduğu İstidlal Şekli - Bâkıllânî’nin Yaklaşımı Bağlamında Bir Değerlendirme”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27 (Aralık 2011), 127-138.
- Türkmen, Hasan. “Kelam Kavramı ve Bu Kavrama İlişkin Teolojik Yaklaşım”. Eskiyeni 29 (Aralık 2014), 27-48.
- Uludağ, Süleyman. “Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/473-475. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
- Usta, Aydın. “Sâmânîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/64-68. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
- Üzüm, İlyas. “Nusayrîlik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/270-274. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
- Üzüm, İlyas. “Saffâr, Ebû İshak”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/462-463. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
- Yavuz, Ömer Faruk. “Gazâlî’de Esmâ-i Hüsnâ Yorumu”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 6/1 (Şubat 2006), 49-95.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “Adem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/356-357. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “Araz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/337-342. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “Bezm-i Elest”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/106-108. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “el-Cevâlîkī, Hişâm b. Sâlim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/437-438. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “İstitâat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/399-400. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “Ulüv”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/136-138. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “Vahdâniyyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/428-430. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “Halku’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/371-375. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “İ‘câzü’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/403-406. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
- Yavuz, Yusuf Şevki. “Kelâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/194-196. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
- Yavuz Yusuf Şevki. “Vücûd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/136-137. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
- Yeşi̇lyurt, Temel. “Maturidilerde Tekvin Sıfatı ve Temellendirilmesi”. Kastamonu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (Mart 2018), 9-25.
- Yıldız, Hakkı Dursun (ed.). Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi. 7 Cilt. İstanbul: Çağ Yayınları, 1989.
- Yıldız, İbrahim. “Ebû İshâk ez-Zeccâc’ın Esmâ-i Hüsnâ ve Besmele Hakkında İki Eseri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24/1 (Ekim 2015), 33-64.
- Yılmaz, H. Kamil. Ebu Nasr Serrac Tusi el-Lüma’ İslam Tasavvufu: Tasavvufla İl-gili Sorular-Cevaplar. İstanbul: Erkam Yayınevi, 2016.
- Yilmaz, Selahattin. “Arapça’da Allah İsminin Etimolojisi ve O’nunla Yapılan Deyimlerin Filolojik Yapısı”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/2 (Aralık 2003), 201-208.
- Yurdagür, Metin. Âyet ve Hadislerde Esmâ-i Hüsnâ Allah’ın İsimleri: Literatür ve Şerh. İstanbul: Marifet Yayınları, 2006.
- Yurdagür, Metin. “Muḫâlefetün li’l-ḥavâdis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/403-404. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
- Yücedoğru, Tevfik. “Tekvin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/388-390. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
- Zeccâc, Ebî İshâk. Tefsîru esmâ’illâhi’l-ḥüsnâ. nşr. Ahmed Yûsuf ed-Dekkâk. Dımaşk: Dâru’l-Me’mun li’t-Turâs, 1399.
- Zeccâcî, Ebü’l-Kāsım. İştiḳāḳu esmâ’illâh. nşr. Abdülhüseyin el-Mübârek. Beyrut: Müessesetü’r Risâle, 1406.
- Zehebî, Muhammed. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâ. 25 Cilt. y.y: Müessesetü’r-Risâle, 1405.
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.