Başlangıç: 2021
Yayın Türü: Bilimsel Yayınlar

Yayın Detayı

  1. Ana Sayfa
  2. Yayın Detayı

Mâtürîdî’nin İnanç Temalı Kıssalara Yaklaşımı

Main Article Content

Mücahit Kılınç
Yazar
Diyanet İşleri Başkanlığı
https://orcid.org/0009-0005-4580-1850

Özet

Bu çalışmada, Mâtürîdî’nin kıssa yorumu ile ‘Hz. Mûsâ ile Salih Kul’, ‘Hârût ile Mârût’ ve ‘Hz. Meryem’ kıssaları özelinde inanç temalı kıssalara yaklaşımı incelenmiştir. Çalışmada, Mâtürîdî’nin inanç temalı kıssaları nasıl analiz ettiğinin tespiti amaçlanmıştır. Giriş ve iki ana bölümden oluşan çalışmanın giriş kısmında araştırmanın konusu, önemi, amacı, yöntemi ve kaynakları hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde kıssa kavramı, kıssaların tarihî gerçekliği, kıssalarda tekrar gibi konular Mâtürîdî’nin Kur’an kıssalarına yaklaşımını ortaya koymak amacıyla ele alınmıştır. İkinci bölümde onun ‘Hz. Mûsâ ile Salih Kul’, ‘Hârût ile Mârût’ ve ‘Hz. Meryem’ kıssalarına kelâmî açıdan yaklaşımı ayrıntılı olarak irdelenmiştir. Çalışma sonucunda Mâtürîdî’nin kıssaları, inanç konularında kaynak olarak kullandığı tespit edilmiştir. Ayrıca onun yaptığı kelâmî izahların, kelâm sistemiyle uyumlu olduğu sonucuna varılmıştır. O, Hz. Mûsâ - Salih Kul kıssasının yorumunda Allah’ın ilim sıfatını öne çıkarmıştır. Hârût - Mârût kıssasını izah ederken sihrin ontolojik gerçekliğini konu edinmiştir. Hz. Meryem kıssasında ise tevhîde vurgu yaparak keramet konusuna değinmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kelâm, Mâtürîdîlik, Mâtürîdî, Kıssa, İnanç Temalı Kıssa, Hz. Mûsâ – Salih Kul, Hârût - Mârût, Hz. Meryem

Kaynakça

  • Abay, Muhammed. Kur’ân Kıssaları. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2007.
  • Akgün, İbrahim. “Sihir ve Kehânet Kavramları Üzerine Bazı Değerlendirmeler ve Hükümler”. Genç Mütefekkirler Dergisi 3/2 (2022), 590-605.
  • Akıtürk, Zeynep. “İmâm Mâtürîdî’nin Bâtınîlik Eleştirisi”. İmâm Mâtürîdî ve Te’vîlâtü’l-Kur’ân. ed. Hatice K. Arpaguş vd. 781-798. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2019.
  • Albayrak, İsmail. “Kur’ân ve Tefsir Açısından Hızır Kıssası ve Ledün İlmi”. Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları 5 (İslâm Düşüncesinde Gayb Problemi-I) Tartışmalı İlmî Toplantı. ed. Bedreddin Çetiner. 187-210. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2003.
  • Alper, Hülya (ed.). İmam Mâtürîdî ve Mâtürîdiyye Geleneği Tarih, Yöntem, Doktrin: Prof. Dr. Bekir Topaloğlu Anısına. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2018.
  • Altındaş, Mücteba. “Kelâm Atomculuğu Bağlamında Kudret-Fiil İlişkisine Dair Tartışmaların Arka Planı”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/21 (Ocak 2022), 144-174.
  • Ardoğan, Recep. “Kelamcılara Göre Nübüvvette Erkeklik Şartı”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 19 (2012), 75-104.
  • Arslan, Hulusi. “İspat ve Tenzih Açısından İmam Mâtürîdî’nin Tevhid Anlayışı ve Delilleri”. İmam Mâtürîdî ve Mâtürîdiyye Geleneği: Tarih, Yöntem, Doktrin Prof. Dr. Bekir Topaloğlu Anısına. ed. Hülya Alper. 46-82. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2018.
  • Aydemir, Abdullah. Tefsirde İsrailiyyat (Hicri 6. Asrın Başına Kadar). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1979.
  • Bahçeci, Muhittin. “Mucizenin İmkanı ve Tabiat Kanunlarının Zorunsuzluğu”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (1983), 167-178.
  • Bâkıllânî, Kâdı Ebû Bekr. Kitâbü’t-temhîd el-evâilü ve telhîsu’d-delâil. nşr. İmâdüddin Ahmed Haydar. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekafiyye, 1987.
  • Bâkıllânî, Kâdı Ebû Bekr. Olağanüstü Olaylar ve Aralarındaki Farklar (Mucize, Keramet, Sihir). çev. Adil Bebek. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1998.
  • Bakır, İbrahim. “İslâm Kelâmcılarına Göre Mucize Kavramı ve İmâm Mâtürîdî’nin Hz. İsa’nın Mucizelerini Değerlendirişi”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi 11/1 (2020), 215-239.
  • Barlak, Muzaffer - Özdemir, Faruk. “Mûsâ-Hızır Kıssasının Allah’ın İlkeli Bir Varlık Oluşu Çerçevesinde Değerlendirilmesi”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 27/3 (2016), 353-371.
  • Bayraktar Karahan, Fatma. “İmam Mâtürîdî’nin Hz. Mûsâ ve Salih Kul Kıssasını Kelâmî Yorumu”. Eskiyeni 48 (2023), 307-330. https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1227563
  • Bebek, Adil. “Kelâm Literatürü Işığında Mûcize ve Hz. Muhammed’e Nisbet Edilen Hissî Mûcizelerin Değerlendirilmesi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi 18 (2000), 121-148.
  • Begavî, Ferrâ. Meʿâlimü’t-tenzîl. thk. Abdurrezzâk el-Mehdî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-’Arabî, 1420.
  • Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd. Envârü’t-tenzîl ve Esrârü’t-te’vîl. thk. Muhammed Abdurrahman Maraşlî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-’Arabî, 1418.
  • Bıyıkoğlu, Yakup. “Eş’arî’nin Kulların Fiilleri Konusunda Delil Gösterdiği Ayetlerin Tahlili”. Kur’an ve Yorumu -İlk Üç Yüz Yıl- 2. ed. Halil Rahman Açar. 451-465 Ankara: İlim Dallarının Düşünce Temellerini Araştırma Enstitüsü Yayınları, 2019.
  • Bilgin, Ömer Faruk. el‐Mâtürîdî’nin Te’vîlâtü’l‐Kur’ân’ının Dirâyet Tefsiri Açısından Tahlili. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
  • Buhârî, Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Mustafa Dîb el-Buğâ. 7 Cilt. Dimeşk: Dâru İbn Kesîr, 5. Basım, 1993.
  • Bulut, Halil İbrahim. “Harikulade Olması Açısından Keramet ve Mucize ile İlişkisi”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (2001), 329-350.
  • Bulut, Halil İbrahim. “Mûcize”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/348-351. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
  • Bulut, Halil İbrahim. “Mûcizenin İmkân Ve Delâleti Konusunda İleri Sürülen İtirazlar”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4 (2001), 173-196.
  • Bulut, Halil İbrahim. “Sünnî Gelenekte Mûcize Kavramı Ve Hz. Salih’in Deve Mûcizesi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 4/3 (2004), 137-150.
  • Bulut, Mehmet. “İsmet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/134-136. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
  • Bursevî, İsmâil Hakkı. Rûhu’l Beyân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l Fikr, ts.
  • Büyük, Enes. “Tefsirde İsrâiliyyâta Dair Bazı Tespit Ve İddiaların Değerlendirilmesi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23/2 (Aralık 2019), 765-785.
  • https://doi.org/10.18505/cuid.620363
  • Cessâs, Ebû Bekr. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Muhammed es-Sâdık el-Kamhavî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-’Arabî, 1996.
  • Cirit, Hasan. Halkın İslam Anlayışının Kaynakları - Vaaz ve Kıssacılık -. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2002.
  • Cürcânî, Seyyid Şerîf. et-Taʿrîfât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
  • Cürcânî, Seyyid Şerîf. Şerhu’l-Mevâkıf. çev. Ömer Türker. 3 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2021.
  • Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn. Lümaʿu’l-edille fî kavâʿidi Ehli’s-sünne. thk. Fevkıyye Hüseyin Mahmûd. Lübnan: Âlemüʼl-kütüb, 2. Basım, 1987.
  • Çalışkan, İsmail. “Tefsirde Mâturîdî’yi Keşfetmek: İmam Mâturîdî Ve Te‟vîlâtu‟l-Kur’ân’ın Tefsir İlmindeki Yeri”. Milel ve Nihal 7/2 (2010), 67-93.
  • Çelebi, İlyas. “Geçmişten Devralınan Kültürel Miras: Sihir Problemi”. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 9 (2002), 199-254.
  • Çelebi, İlyas. “Sihir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/170-172. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
  • Dartma, Bahattin. “Tefsir İlminin Kadîm Bir Problemine Yeni Bir Çözüm Önerisi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 8/1 (Şubat 2008), 9-24.
  • Demir, Abdullah. İSNAD Atıf Sistemi 2. Edisyon. Ankara: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, 2019.
  • Demir, Osman Nuri. Mâtürîdî’de İnsan Tasavvuru. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
  • Demircigil, Bayram - Aksoy, Soner. “Anlam ve Değer Açısından Kur’an’da Hızır-Mûsâ Kıssasında Çocuğun Öldürülme Meselesi”. Marife 21/1 (2021), 231-252.
  • https://doi.org/10.33420/marife.903003.
  • Düzgün, Şaban Ali. “Mâtürîdî’nin Kur’an Yorum Yöntemi”. Mâtürîdî’nin Düşünce Dünyası. ed. Şaban Ali Düzgün. 30-50. Ankara: Kuban Matbaacılık Yayıncılık, 3. Basım, 2018.
  • Ebû Dâvud, Süleymân b. el-Eş’as es-Sicistânî. Sünenu Ebî Dâvud. thk. Şuayb el-Arnavût - Muhammed Kâmil Karabelli. 7 Cilt. Dâru Risâletü’l-alemiyye, 2009.
  • Hâzin, Alî b. Muhammed. Lübâbü’t-teʾvîl. thk. Muhammed Ali Şahin. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
  • Elmalılı, Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. haz. Asım Cüneyd Köksal - Murat Kaya. 6 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2021.
  • Eraslan, Yunus. Erken Dönemde Hanefî-Mâtürîdî Kelam Sisteminin Tasavvufla İlişkisi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
  • Erkaya, Mahmud Esad. “Tasavvufta Mürid-Mürşid İlişkileri Bağlamında Hızır Kıssası”. II. Uluslararası Multidisipliner Çalışmaları Kongresi. ed. Münir Yıldırım. 142-152. Ankara: Akademisyen Kitabevi, 2018.
  • Eş’arî, Ebü’l-Hasan. Kitâbü’l-Lüma’ fi’r-reddi ala ehli’z-zeygi ve’l-bida’. thk. Hammûde Gurâbe. Mısır: Matbaatü Mısır, 1955.
  • Fatiş, Emrullah. “Meleklerde Şuur ve İrade Problemi”. KADER 13/2 (2015), 785-806. https://doi.org/10.18317/kader.77689
  • Fatiş, Emrullah. “Meleklerin Masumiyeti Bağlamında Harut ve Marut Problemi”. Bilimname 24/1 (2013), 135-152.
  • Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. Tehâfütü’l-felâsife. thk. Süleyman Dünya. Kahire: Daru‟l-Maârif, 6. Basım, ts.
  • Gün, Feyzullah. “İmâm Mâtürîdî’de Peygamberlerin İsmeti”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 18/48 (2021), 79-98.
  • Günel, Mehmet Emin. “Şeytanın Saptırmasına İlişkin Kur’an İfadelerinin İrade Hürriyeti Açısından Değerlendirilmesi”. Kelam Araştırmaları Dergisi (Kader) 17/1 (2019), 185-206. https://doi.org/10.18317/kaderdergi.461707
  • Haksever, Ahmet Cahid. “Hz. Musa - Hızır (a.s.) Kıssası Ekseninde Mürşide Teslimiyet: Ya’kub-ı Çerhî Örneği”. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 43 (2019), 1-13.
  • Harman, Ömer Faruk. “Hz. Meryem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/236-242. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
  • İbiş, Fatih. “Mâtürîdî’de İman-Ahlak İlişkisi”. KADER 13/2 (2015), 717-734.
  • https://doi.org/10.18317/kader.67366.
  • İbn Acîbe, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Muhammed. el-Bahru’l-medîd fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Mecîd. thk. Ahmed Abdullah el-Kureşî Raslân. 7 Cilt. Kahire: y.y., 1999.
  • İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed. Tefsîrü’l-Kurʾâni’l-ʿazîm. thk. Es’ad Muhammed et-Tayyib. 13 Cilt. Suudi Arabistan: Mektebetü Nezzar, 3. Basım, 1999.
  • İbn Fûrek, Ebû Bekr. Mücerredü Makâlâti’ş-Şeyh Ebi’l-Hasen el-Eş’arî. thk. Ahmed Abdürrahim es-Sâyih. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Diniyye, 2005.
  • İbn Kudâme, Muvaffakuddin. el-Muğnî. thk. Taha Zeynî vd. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-kâhira, 1968.
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed. Tefsiru Garîbü’l-Kurân. thk. Ahmed Sakar. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1978.
  • İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, 1994.
  • İbn Teymiyye, Takıyyüddin. “Zahir ve Batın İlmine Dair Bir Risale”. çev. Mustafa Öztürk - Ali Bolat. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 2/6 (2001), 265-302.
  • İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi. çev. Ahmed Avni Konuk, haz. Mustafa Tahralı vd. 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2017.
  • İbn Abdüsselâm, İzzeddin. Tefsîru’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. İbrahim el-Vehbî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1996.
  • Kâdî Abdülcebbâr. el-Muğnî fî ebvâbi’t-tevhîd ve’l-adl. thk. Mahmud Muhammed Kasım. 15 Cilt. Kahire: ed-Dârü’l-Mısriyye li’t-Te’lîf ve’t-Terceme, ts.
  • Kâdî Abdülcebbâr. Şerhu’l-Usûli’l-hamse: Mu’tezile’nin Beş İlkesi (Mu’tezile’nin Beş Esasının Açılımı). çev. İlyas Çelebi. 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
  • Kandemir, Ahmet Mekin. “Muʽtezile’de Zorunlu Nedensellik Ve Mucize: Tabiat (Tabʽ) Teorileri Çerçevesinde Bir İnceleme”. Kader 18/1 (2020), 31-60.
  • https://doi.org/10.18317/kaderdergi.683826
  • Karâfî, Şehâbeddîn. el-Furûk. 4 Cilt. b.y.: Âlemü’l-kütüb, ts.
  • Karataş, Ali. “Çağdaş Tefsirde Mâtürîdî İzleri”. İmam Mâtürîdî ve Mâtürîdiyye Geleneği: Tarih, Yöntem, Doktrin Prof. Dr. Bekir Topaloğlu Anısına. ed. Hülya Alper. 439-471. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2018.
  • Karataş, Ali. Mâtürîdî’nin Te’vîlâtü’l-Kur’ân’ında Kur’ân’ı Kur’ân’la tefsir. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
  • Karataş, Şuayip. “Kur’ân’da Geçen Hârut ve Mârut İsimlerinin Melekliğine Dair”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 12/62 (2019), 1782-1789.
  • Karataş, Zeki. “Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri”. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi 1/1 (2015), 62-80.
  • Kelpetin Arpaguş, Hatice vd. (ed.). İmâm Mâtürîdî ve Te’vîlâtü’l-Kur’ân. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2019.
  • Koşik, H. Sercan. “Hârût ve Mârût Hakkında Tercüme Bir Risale”. Gazi Türkiyat 1/12 (2013), 141-153.
  • Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi’ li-Ahkâmi’l-Kur’an. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1964.
  • Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin. Kuşeyrî Risâlesi. haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah Yayınları, 2. Basım, 1981.
  • Kuşeyrî, Abdülkerîm b. Hevâzin. Letâifu’l İşârât. thk. İbrâhim Besyûnî. 3 Cilt. Mısır: el-Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-âmme lil-kitâb, 3. Basım, ts.
  • Kutlu, Sönmez. “Bilinmeyen Yönleriyle Türk Din Bilgini: İmâm Mâtürîdî”. Dinî Araştırmalar 5/15 (2003), 5-28.
  • Ma’mer b. Müsennâ, Ebû Ubeyde. Mecâzü’l-Kur’ân. 2 Cilt. thk. Fuad Sezgin. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1954.
  • Marulcu, Hasan Tevfik. “Ehl-i Sünnet Kelâmında İrâde ve Meşîet”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 32 (2014), 7-22.
  • Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Kitâbü’t-Tevhîd. thk. Fethullah Huleyf. İskenderiye: Dâru’l-Câmiati’l-Mısriyye, ts.
  • Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. thk. Ahmet Vanlıoğlu vd. – İlmî Kontrol: Bekir Topaloğlu. 18 Cilt. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005.
  • Mâverdî, Ebü’l-Hasen. en-Nüket ve’l-ʿuyûn. thk. Seyyid b. Abdülmaksud b. Abdurrahîm. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’ilmiyye, ts.
  • Mavil, Kılıç Aslan. “Hızır-Mûsâ Kıssasında Kader -Çift Perspektifli Bir Bakış”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 5/8 (2016), 2496-2516.
  • https://doi.org/10.15869/itobiad.281491.
  • Mavil, Kılıç Aslan. Klasik Dönem Mâtürîdiyye Kelâm’ında Te’vîl Anlayışı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
  • Memiş, Murat. “İmam Mâtürîdî ve Ebüssuûd’un Tefsirlerinde Hz. Meryem”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43 (2016), 101-141.
  • Mergīnânî, Burhâneddin. el-Hidâye. thk. Said Bektaş. 7 Cilt. Medine: Dârü’s-Sirâc, 2019.
  • Mevsılî, Abdullah b. Mahmûd. el-İhtiyâr li-Ta’lîli’l-Muhtâr. thk. Şuayb Arnavut vd. 4 Cilt. Dımaşk: Dâru’r-risâle el-’âlemiyye, 2009.
  • Mukātil b. Süleyman, Ebü’l-Hasen. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 2002.
  • Mücâhid b. Cebr, Ebü’l-Haccâc. Tefsîru Mücâhid. thk. Muhammed Abdusselâm Ebu’n-Neyl. Mısır: Dâru’l-Fikri’l-İslâmî el-Hadîse, 1989.
  • Müslim, Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Kahire: Matbaatü Îsâ el-Bâbi’l-Halebî, 1955.
  • Nesefî, Necmeddin. et-Teysîr fi’t-Tefsîr. thk. Mahir Edip Habbuş vd. 15 Cilt. İstanbul: Dârül-Lübâb lid-dirâsât ve Tahkîküt-Türâs, 2019.
  • Nesefî, Ebû’l-Berekât. Medâriku’t-Tenzil ve Hakâiku’t-Te’vîl. thk. Yûsuf Ali Bedevî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelimit’t-Tayyib, 1998.
  • Nesefî, Ebü’l-Muîn. Tebsıratü’l-Edille fî usûli’d-Dîn. thk. Hüseyin Atay. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1993.
  • Oğuz, Muhammed İhsan. Mufassal Kitâbül Kazâ ve’l-kader : İrâde, İhtiyâr, İstitâatı Beşer. Kastamonu: Muhammed İhsan Oğuz Vakfı Oğuz Yayınları, 2019.
  • Onay, Hamdi. “İmam Mâtürîdî’nin Nedensellik Anlayışına Bakışı”. Uluğ Bir Çınar: İmâm Mâtürîdî Uluslararası Sempozyum Tebliğler Kitabı. haz. Ahmet Kartal. 383-391. İstanbul: Ofis Yayın Matbacılık, 2014.
  • Oral, Osman. “Fahreddin Razi’ye Göre Hz. Âdem ile Hz. Nuh’un İsmeti Problemi”. TİDSAD 4/10 (2017), 252-269.
  • Oral, Osman. “Mâtürîdî’de Lokman Prototipi ve Psiko Sosyal Hikmetli Öğütleri”. Social Sciences Studies Journal 6/55 (2020), 351-364.
  • Oral, Osman. “Mâtürîdî’de Zülkarneyn Prototipi Ve Kıssasının Hikmetleri”. Social Sciences Studies Journal 6/59 (2020), 1251-1263.
  • Oral, Osman. “Mâtürîdî ve Râzî’de Ulü’l-Azm Peygamberlerin Psiko-Sosyal Nitelikleri ve İsmet Sorunu”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 30/2 (2019), 298-323.
  • Özarslan, Selim. “Peygamberlerin Özelliklerinden Erkek Olmak Ve Düşündürdükleri”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/2 (2006), 107-118.
  • Özbek, Yusuf. İslam Açısından Sihir. İstanbul: İz Yayıncılık, 1994.
  • Özcan, Hanifi. “Mâtürîdî’ye Göre ‘Hikmet’ Terimi”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 2/6 (1988), 42-46.
  • Özcan, Hanifi. “Matüridi’ye Göre Kur’an’daki Kıssa ve Mesellerin Epistemolojik Amaç ve Önemi”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (1995), 103-117.
  • Özdeş, Talip. İmam Maturidi’nin Te’vilatu Ehli’s-Sünne Adlı Eserinin Tefsir Metodolojisi Açısından Tahlil ve Tanıtımı. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1997.
  • Özdeş, Talip. Maturidi’nin Tefsir Anlayışı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
  • Özervarlı, M. Sait. “Hârikulâde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/181-183. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
  • Özketen, Şerife. “Ebû Mansûr Mâtürîdî’ye Göre Fiillerin Ortaya Çıkışında İnsanın Kudretinin Rolü”. Diyanet İlmi Dergi 55/3 (2019), 663-684.
  • Öztürk, Mustafa. “Bilge Kul-Musa Kıssası ve İslam Kültüründe Hızır Mitosu”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/14-15 (2003), 245-281.
  • Öztürk, Mustafa. Kur’ân ve Aşırı Yorum : Tefsirde Bâtınilik ve Bâtıni Te’vil Geleneği. Ankara: Avrasya Yayın Reklam Matbaa, 2003.
  • Öztürk, Zeynep. Fahreddin Râzî’nin Melek Anlayışı. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
  • Pak, Zekeriya. “Hz. İbrahim Yıldız, Ay ve Güneşi Rab Edindi mi? (En’âm 74-83’teki İbrahim Kıssasına Tarihi Gerçeklik Açısından Bir Bakış)”. EKEV Akademi Dergisi 7/14 (2003), 59-74.
  • Parlak, Ali. “Esbâb-ı Nuzûl Bağlamında Hârût ve Mârût Kıssasının Mâhiyet Analizi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 55/1 (2014), 1-16.
  • https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001402
  • Râgıb el-İsfahânî. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnân Dâvûdî. Dimeşk: Dâru’l-Kalem, 1992.
  • Rahman, Yusuf. “Klasik Dönemdeki Kelam Ekollerine Göre Mucize Anlayışı”. çev. Mustafa Akçay - Halil İbrahim Bulut. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/4 (2001), 287-310.
  • Râzî, Fahreddin. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-’Arabî, 3. Basım, 1999.
  • Râzî, Fahreddin. İsmetü’l-enbiyâ. nşr. Muhammed Hicazî. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1986.
  • Rudolph, Ulrich. “Mâtürîdî’nin İlâhî Hikmet Anlayışı”. çev. Yunus Öztürk - Ersin Kabakçı. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/34 (2018), 777-786.
  • Şahin, Resul - Arslantaş, Yüksel. “Hz. Musa’nın Bâtıni İlimle Karşılaşması veya Hızır Kıssası”. Akademik MATBUAT 6/2 (2022), 163-181.
  • Rızâ, Muhammed Reşîd. Tefsîru’l-Menâr. 12 Cilt. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-Âmme lil-Kitâb, 1990.
  • Sâbûnî, Nûreddîn. el-Bidâye fî usûli’d-dîn. thk. Fethullah Huleyf. Mısır: Dâru’l-Maârif, 1969.
  • Sa’lebî, Ebû İshâk. el-Keşf ve’l-beyân ʿan tefsîri’l-Kurʾân. thk. Muhammed İbn Âşûr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-’Arabî, 2002.
  • Sallan Gül, Songül - Kahya Nizam, Özlem. “Sosyal Bilimlerde İçerik ve Söylem Analizi”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 42 (2021), 181-198.
  • https://doi.org/10.30794/pausbed.803182
  • Sarıgül, Murat. “Ebû Mansûr el-Mâtürîdî’in Vahiy-İlham Anlayışı ve Hızır Kıssasının Tefsirine Yansımaları”. Temel İslam Bilimleri Araştırmaları -I-. ed. Alparslan Kartal. 172-207. Ankara: Sonçağ Akademi Yayınları, 2019.
  • Savut, Harun. “Mâturîdî’nin Kur’an Kıssalarını Tevilde Müracaat Ettiği Kaynaklar”. Danişname 5 (Eylül 2022), 133-159. https://doi.org/10.5281/zenodo.7090835
  • Semerkandî, Alâeddin. Bahru’l-Ulûm. 3 Cilt. b.y.: y.y, ts.
  • Serrâc, Ebû Nasr. el-Lüma’ İslam Tasavvufu Tasavvufla İlgili Sorular-Cevaplar. çev. Hasan Kamil Yılmaz. İstanbul: Altınoluk Yayınları, 1996.
  • Şa’bân, Zekiyüddin. İslâm Hukuk İlminin Esasları (Usûlü’l-Fıkh). çev. İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: TDV Yayınları, 14. Basım, 2011.
  • Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. el-Üm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l Fikr, 2. Basım, 1983.
  • Şahinalp, Hacer. “Nûreddîn es-Sâbûnî’ye Göre Kudret-Fiil İlişkisi Çerçevesinde İnsan Fiilleri ve Sorumlu Özgür Kişilik”. Milel ve Nihal 18/1 (2021), 97-119.
  • Şehristânî. el-Milel ve’n-nihal. 3 Cilt. b.y.: Müessesetü’l-Halebî, ts.
  • Şekeroğlu, Sami. “Mâtürîdî’de Ahlâkî Tasavvur: Hikmet”. Mâtürîdî Kayıp Aydınlanmanın İzinde. ed. Şaban Ali Düzgün. Ankara: OTTO Yayınları, 2020.
  • Şengül, İdris. “Kıssa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/498-500. Ankara: TDV Yayınları, 2022.
  • Şengül, İdris. “Kur’ân Kıssalarının Tarihî Değeri”. Diyanet İlmi Dergi 32/4 (Aralık 1996), 63-91.
  • Şengül, İdris. Kur’ân Kıssalarının Tarihi Değeri. Ankara: OTTO Yayınları, 2019.
  • Şengül, İdris. “Kur’ân Mesajını Ulaştırmada Kıssaların Önemi”. 1. Kur’an Sempozyumu. haz. Mehmet Akif Ersin vd. 133-140. Ankara: Bilgi Vakfı Yayınları, 1994.
  • Şimşek, M. Sait. “Keramet”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (1990), 105-116.
  • Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-Beyân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 25 Cilt. Kahire: Dâru Hicr, 2001.
  • Teftâzânî, Sa’düddîn. el-Makâsıd Kelâm İlminin Maksatları. çev. İrfan Eyibil. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2019.
  • Topal, Hüseyin. “Mâtürîdî’nin Te’vîlâtü’l-Kur’ân’ındaki Tekrarlara Bakışı”. Orta Asya’dan Anadolu’ya İlmin Yolculuğu. ed. Yakup Koçyiğit - Aiitmamat Kariev. 543-551. Karabük: Karabük Üniversitesi Yayınları, 2021.
  • Uludağ, Süleyman. “Bâtın İlmi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/188-189. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
  • Ulus, Hasan Fehmi. “Kur’ân’da İnşâallah Kavramı ve Kültürümüzdeki Yeri”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi 11/2 (2020), 709-729.
  • Ural, A. Ali (ed.). Kur’ân’da İnsan-Gayb İlişkisi. İstanbul: Şule Yayınları, 1993.
  • Uzun, Nihat. “Sahabenin Tefsirde İsrailiyata Bakışı”. Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/1 (Ağustos 2015), 7-39.
  • Ünverdi, Veysi. “İslâm Kelâmı Açısından Mûcize Kerâmet İlişkisi”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16 (2020), 1-20. https://doi.org/10.34085/buifd.746600
  • Vâhidî, Ebü’l-Hasen. el-Vecîz. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1995.
  • Yağlı Mavil, Hikmet. “Kelâm İlminde İlahî İrade Tartışmaları”. Diyanet İlmi Dergi 57 (2021), 277-316.
  • Yahyâ b. Sellâm, Ebû Zekeriyyâ. Tefsîru Yahyâ b. Sellâm. thk. Hind Şelebî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
  • Yavuz, Salih. “Ehl-i Sünnet ve Mutezile Bağlamında Doğruluk Ölçüsü Olarak Keramet”. KADER 3/1 (2009), 91-116.
  • Yavuz, Yusuf Şevki. “Eş’ariyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/447-455. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
  • Yavuz, Yusuf Şevki. “İstitâat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/399-400. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
  • Yavuz, Yusuf Şevki. “Keramet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/268-270. Ankara: TDV Yayınları, 2022.
  • Yıldırım, Suat. “Kur’ân-ı Kerim’de Kıssalar”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0/3 (1979), 37-63.
  • Yıldız, Abdulvahap. “Kerâmet ve İstidrâc”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21/21 (2009), 41-63.
  • Zeccâc, Ebû İshâk. Meʿâni’l-Kurʾân ve iʿrâbuhu. thk. Abdulcelil Abduh Şibli. Beyrut: Âlemü’l-kütüb, 1988.
  • Zehebî, Muhammed Hüseyin. Tefsir ve Hadiste İsrâîliyyât. çev. Enbiya Yıldırım - Asiye Yıldırım. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2003.
  • Zemahşerî. el-Keşşâf. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-’Arabî, 3. Basım, 1987.

Lisans

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.