Hz. Peygamber Döneminde Bedevi Zihniyeti ve Yansımaları

Mehmet Ali Balin

doi:10.55709/okuokutyayinlari.54

Özet

EN
TR

The concept of mentality, which refers to the way of evaluating events and the manner of taking a stance in the face of certain events or situations, has an extremely functional quality in correctly understanding people, cultures, and societies. In this paper, the focus is on the Bedouin mentality, which has its own unique characteristics, played a decisive role in the emergence and course of events in the time of the Prophet, and still manifests itself in different forms today. The fact that no research has been conducted on the reasons for the attitudes of the Bedouins and those who share the same mentality towards the events that took place in the time of the Prophet makes our study important. The aim is to gain knowledge about the basic structure, functioning, and reflections of the Bedouin mentality and to develop a healthy attitude towards it. In this study, early Islamic historical sources and works related to Arab society have been used extensively. Additionally, modern studies and sociological research related to our topic have also been examined. The study makes the following conclusions: 1. In the time of the Prophet, the Bedouin mentality was not exclusive to the Arabs living in the desert; it was also commonly observed among city dwellers. 2. In the Bedouin mentality, formalism and literalism are fundamental, rather than meaning and philosophical depth. For example, when trying to interpret the rule or message in Surah Al-Baqarah 2:187, which states, ""Eat and drink until the white thread of dawn becomes distinct to you from the black thread [of night]. Then complete the fast until the night,"" a Bedouin tried to determine the exact time by placing a white thread next to a black thread. 3. Rudeness and stubbornness are significant traits in the Bedouin mentality. One reflection of this was seen during the distribution of spoils after the Battle of Hunayn. Some Bedouins pressured and insulted the Prophet Muhammad to distribute the spoils immediately. One of them even shouted at the Prophet, who was distributing the spoils with certain considerations in mind, ""Be fair, be fair!"" 4. Another characteristic of the Bedouin mentality is selfishness or prioritizing personal benefit. For instance, some Bedouins were reluctant to join the army setting out for the conquest of Mecca, thinking that the Meccans would resist and thus fewer spoils would be obtained. However, the same people eagerly joined the expedition to Khaybar, believing it to be rich in wealth. 5. Another important feature of the Bedouin mentality is the adherence to old customs and habits, and prioritizing power over truth in conflicts. For example, some Bedouin Arabs who converted to Islam joined their tribes during the Ridda Wars, motivated by tribalism and believing their tribes to be stronger than the Muslims who had been left leaderless, rather than standing by the truth.

Olup bitenleri değerlendirme tarzı ve kimi olay ya da durumlar karşısında tavır alış şekli anlamına gelen zihniyet; insanı, kültür ve toplumları doğru anlamada son derece işlevsel bir niteliğe sahiptir. Bu tebliğde kendine has özellikleri olan, İslam tarihinin ilk döneminde meydana gelen olayların çıkışı ve seyrinde belirleyici bir etkisi bulunan ve günümüzde de farklı şekillerde kendisini gösteren bedevî zihniyeti üzerinde durulmaktadır. Hz. Peygamber döneminde meydana gelen olaylar karşısında bedevilerin ve onlarla aynı zihniyeti paylaşanların tutumlarının sebepleri hakkında bir araştırma yapılmamış olması çalışmamızı önemli kılmaktadır. Amaç, bedevî zihniyetin temel yapısı, işleyişi ve yansımaları hakkında bilgi sahibi olmak ve bu zihniyet karşısında sağlıklı bir tutum geliştirebilmektir. Çalışmada İlk Dönem İslam Tarihi kaynaklarından ve Arap toplumu ile alakalı eserlerden yoğun bir şekilde istifade edilmiştir. Ayrıca konumuzla alakalı modern çalışmalar ve sosyolojik çalışmalarda incelenmiştir. Çalışma bağlamında şu tespitler yapılmaktadır: 1. Hz. Peygamber döneminde, bedevî zihniyet sadece çölde yaşayan Araplara has bir özellik değildi; şehirde yaşayanlar arasında da bedevi zihniyetin tezahürlerine sıklıkla rastlamak mümkündü. 2. Bedevî zihniyette mana ve felsefî derinlikten çok şekilcilik ve lafızcılık esastır. Örneğin bir bedevi, Bakara sûresi 187. ayetinde ""Fecirde beyaz iplik siyah iplikten ayırt edilinceye kadar yiyin, için. Sonra orucunuzu geceye kadar sürdürün.” şeklinde geçen hüküm ya da mesajı anlamlandırmaya çalışırken, beyaz iplikle siyah ipliği yan yana getirerek söz konusu vakti tespit etmeye çalışmıştı. 3. Bedevî zihniyette kabalık ve inatçılık önemli bir özelliktir. Bunun yansımalarından birisi, Hz. Peygamber’in Huneyn Savaşı’ndan sonra ganimetleri taksim ederken görüldü. Bazı Bedeviler ele geçirilen ganimetleri acilen paylaştırması için Hz. Peygamber’e eziyet ve hakaret derecesinde baskı yapmışlardı. Birisi de ganimetleri birtakım dengeleri gözeterek dağıtan Hz. Muhammed’e “Adil ol, adil!” diye bağırmıştı. 4. Bedevî zihniyetin bir başka özelliği bencilliği ya da sadece kişisel menfaati esas almasıdır. Örneğin bazı bedeviler Mekkelilerin direneceğini ve dolayısıyla onlardan az ganimetin alınacağını düşünerek Mekke fethi için yola çıkan orduya katılmak istememişlerdi. Ancak aynı kişiler fethedileceği ve önemli zenginliklere sahip olan Hayber’i düşünerek Hayber seferine istekli olarak katılmışlardı. 5. Bedevî zihniyetin diğer önemli bir özelliği eski kültür ve alışkanlıklara bağlılık ve mücadelede hakikati değil; gücü esas almaktı. Örneğin Müslüman olan bedevi bazı Arapların kabileciliği bırakmaları ve hakikatin yanında yer almaları gerekirken, Ridde Savaşlarında kabilecilik saiki ve kabilelerinin başsız kalan Müslümanlardan daha güçlü olduklarını düşünerek söz konusu savaşta kabilelerinin safında yer almışlardı.

The Bedouin Mentality and Its Reflections in the time of the Prophet