Bir insanın kişiliğini anlamaya çalışmanın çeşitli yolları vardır. Günümüzde kişilik araştırması, bir kişinin kendine özgü davranış modellerini tanımlayan en genel ve gözlemlenebilir temel görünüşlerden hareket eder. Bunu, kişisel amaçlar, ilgiler, plânlar, stratejiler, hayat görevleri ve kişisel gayretlerin anlaşılması izler. Bütün bu unsurların tutarlı bir bütünlük içerisinde gelişerek tamamlandığı hayat hikayesi ise, tanımlayıcı bilgi alanı olması bakımından son derece önem taşır. Biz de bu bildiri-mizde Ebû Hanîfe’nin hayatına, en genel çizgileriyle, bazı kişilik özellikleri ve ortaya koyduğu etkinlik ve hizmette izlediği yol ve gerçekleştirmek istediği amaçlar açısın¬dan bakmaya çalışacağız. Eskiden beri “fazilet” ya da “olgun kişilik”, insan tabiatında yer alan farklı eği-limlerin, bir merkez etrafında ahenkli bütünleşmesi olarak anlaşılmıştır. Dolayısıyla, insan hayatının bütün unsurları, her bir boyutu yapılandırıcı bir merkez etrafında bütünleştiği zaman, tutarlılık ve süreklilik gösteren davranışların kaynağı durumuna gelir. Bunun yanında, insanın bir boşlukta yaşamadığı, onu kuşatan çevre ile etkile¬şim içerisinde kişiliğini geliştirdiği de bir gerçektir. Bir insan, içinde yetiştiği çevre ile bir bütündür; onu anlayabilmek için nasıl bir çevrede hayatını sürdürdüğünü bilmeye ihtiyaç vardır. Bir şahsiyete kendine özgü yapısını kazandıran ve onu diğerlerinden farklılaştıran, kalıtımsal olarak sahip olduğu özellikleri yanında, içinde yaşadığı çev-renin şartlarına ve taleplerine kendince verdiği cevaplarla elde ettiği “şahsî tecrübe-leri”dir. Kişisel güç ve yeteneklerimizin çevrenin ihtiyaçlarına ve sorunlarına uygun cevaplar üretmesi ölçüsünde toplumdaki yerimiz ve itibarımızın arttığı söylenebilir. Dolayısıyla toplumda önder ya da lider olarak saygınlık kazanan kimselerin, kendi iç dünyalarını düzene koymaları yanında, çevreleriyle de başarılı bir iletişim kurmaları söz konusudur. İçinde yaşadığı toplumun ihtiyaçlarına cevap vermesi, sorunlarına çözüm sunması ölçüsünde bir kimse hem kendi güç ve yeteneklerini geliştirir, hem de toplumun önde gelen, saygın bir üyesi haline gelir. Bu bakış açısıyla, İslâm dünyası¬nın yetiştirdiği en büyük dinî önderlerin başında gelen Ebû Hanîfe’yi tanıyabilmek için, kişisel özellikleri yanında, içinde yaşadığı toplumsal ve kültürel, çevre ile iletişi¬minin bir bütünlük içerisinde ele alınması gerekli olmaktadır.