OKU OKUT YAYINLARI: Açık Erişimli Ücretsiz Bilimsel Yayıncılık
Ülke: Türkiye
Kuruluş Yılı: 2021

Imām al-Aʿzam Abū Hanīfa and His Thought System

İmâm-ı Azam Ebû Hanîfe ve Düşünce Sistemi

  • Prof. Dr. İbrahim Hatiboğlu (ed)
    Yalova Üniversitesi, Yalova, Türkiye image/svg+xml
    https://orcid.org/0000-0002-9775-2625

    1966 yılında Muğla’nın Fethiye İlçesi Karaçulha mahallesinde doğdu. İlkokulu (Çamköy’de 1975) ve İmam Hatip Lisesi’ni (Fethiye’de 1982) tamamladı. GÜ Eğitim Bilimleri Fakültesi, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bölümü’nden kendi isteği ile ayrılıp, MÜ İlahiyat Fakültesi’ne kaydoldu ve buradan 1989’da mezun oldu. Aynı üniversitede Hadis Usûlü Kaynaklarına Göre Hadis Öğrenim ve Öğretim Âdâbı başlıklı Yüksek lisans tezini 03.09.1991; İslâm’da Yenilenme Düşüncesi Açısından Modernistlerin Sünnet Anlayışı adlı doktora tezini de 04.10.1996 tarihinde tamamladı. Altı ay süreyle Mısır (Kasım 1992-Nisan 1993), bir yıl süreyle de (Ekim 1994-Eylül 1995) İngiltere’de araştırmalarda bulundu. Osmanlı düşüncesinde hadis ve müsteşriklerin hadis araştırmalarına dair çalışmalarıyla İlâhiyat (Hadis) doçenti (10.05.2002), Bulgaristan Müslümanlarının Dinî Islâhat Düşüncesi ve Türkiye’de akademik hadisçiliğe dair çalışmalarıyla profesör oldu (21.03.2008). Temmuz 1999’dan itibaren bir yıl süreyle Türkiye Diyanet Vakfı bünyesinde Bulgaristan Sofya Yüksek İslâm Enstitüsü’nde, bir dönem de MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde alanıyla ilgili dersler verdi. Temmuz 1990’dan itibaren TDV İslâm Araştırmaları Merkezi’nde araştırmacı ve TDV İslâm Ansiklopedisi’nde müellif redaktörlük yaptı. Yetmişe yakın telif maddesi yayımlandı. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’nde öğretim üyeliği (21.11.2002–17.02.2012); Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde dekanlık yaptı (24.04.2009–02.05.2011) Ardından, Yalova İlahiyat Fakültesi’nde kurucu dekanlık görevini ifa etti (24.05.2011-03.04.2013). 08.10.2012 tarihinde YÖK üyeliğine, 03.04.2013-07.10.2016 tarihlerinde Yürütme Kurulu Üyesi olarak atandı. Bu görevin sona ermesiyle Yalova Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi öğretim üyeliği görevine geri döndü. Halen, Osmanlı ilim geleneği kurucu metinleri üzerine bir TÜBA projesi yürütmekte; aynı zamanda, 2021-2022 döneminden itibaren İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi SBE Felsefe Bölümü’nde doktora eğitimine devam etmektedir.  Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Hadislerle İslâm projesinde yönetici, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi, İlahiyat Önlisans programına ait yirmi dört kitabın koordinatörlüğü ve hadis kitabının editörlüğünü yapan Hatiboğlu, Uluslararası akademik hakemli bir dergi olan Journal of Hadīth Studies/مجلة بحوث الحديث/Hadis Tetkikleri Dergisi editörlüğünü yürütmektedir. Hatiboğlu’nun Türkçe, Arapça ve İngilizce ulusal ve uluslararası kitap, bildiri, makale vb. çok sayıda yayımlanmış çalışması bulunmaktadır. Askerlik görevini Mart-Ekim 1997’de Diyarbakır’da yerine getiren; iyi düzeyde İngilizce ve alanında ders anlatabilecek düzeyde Arapça bilen Hatiboğlu evli ve iki çocuk babasıdır.

DOI:
https://doi.org/10.55709/okuokutyayinlari.67

The book Imām al-Aʿzam Abū Hanīfa and His Thought System delves deeply into the life, methodology, and intellectual world of Imām al-Aʿzam Abū Hanīfa, one of the cornerstones of Islamic thought. The book comprises papers and discussions presented at the “Symposium on Imām al-Azam Abū Hanīfa and His System of Thought”, organized by the Qur’an Research Foundation (KURAV) in Bursa from October 16–19, 2003. In this symposium, which was contributed to by seventy-seven academics, the personality and ideas of Abū Hanīfa were addressed from a broad perspective. The work extensively examines topics such as “Abū Hanīfa’s Personality,” “His Methodology (I-III),” “The Hanafī School (I-II),” “Abū Hanīfa in Political and Cultural Tradition,” “Abū Hanīfa and the Science of Kalām,” “Abū Hanīfa’s Thought (I-II),” “Abū Hanīfa and Hadīth (I-II),” and “Abū Hanīfa’s Place in Legal Thought.” In particular, the book offers captivating details about his understanding of hadīth and sunnah, his approach to interpreting narrations, and his influence on Islamic sciences. This book presents Abū Hanīfa’s thoughts not only in a historical context but also as a source of inspiration for contemporary Islamic thought, offering readers a multi-dimensional perspective. It appeals to both academics and a broader audience interested in Abū Hanīfa’s intellectual world. As such, it serves as a significant reference work for those engaged in the field of Islamic studies. Abū Hanīfa is one of the founding figures who shaped the Islamic community both doctrinally and practically from the very early periods. He lived at a time when narrations had not yet been compiled in specific collections, and his thought and worldview were grounded in the texts (nass) without any derogatory treatment. He bequeathed to us a vision that established a balance between faith (iman), worship (ibadah), excellence (ihsan), and the harmony between the outward (zahir) and inward (batin) dimensions of Islamic life. The comprehensive perspective established by Imām al-Aʿzam has continued to serve as a consistent and enduring model of coherent thought, always offering a way out for humanity during times of crisis. The scholarly personality of the great Abū Hanīfa has been the subject of numerous academic studies; however, for the first time, an event of such a wide scope, reflecting Turkey’s intellectual heritage, has been organized to address his multifaceted contributions. Not only Sunni jurisprudential thought but also the broader conception of Islamic jurisprudence, and not only from the perspective of religious sciences but also encompassing social sciences, were examined through a holistic approach. Over forty papers and discussions provided an in-depth analysis of his thought. Through this scholarly event, the internal consistency of Abū Hanīfa’s thought, as well as the Hanafī intellectual tradition developed after him, was highlighted. Attention was drawn to its capacity to foster harmony between different branches of knowledge, its comprehensive nature, and its accurate perception of “social reality” expressed through a distinct worldview in line with the requirements of scientific truth. This demonstrates that the goals of the scientific event we organized were achieved. Indeed, even though more than twenty years have passed since this event, the work containing the papers presented has not lost its value or relevance, and there is now a renewed need to present it once again to interested parties.

İmâm-ı Azam Ebû Hanîfe ve Düşünce Sistemi adlı eser, İslam düşüncesinin temel taşlarından biri olan İmâm-ı Azam Ebû Hanîfe’nin hayatını, metodolojisini ve düşünce dünyasını derinlemesine ele almaktadır. Kitap, Kur’an Araştırmaları Vakfı (KURAV) tarafından 16-19 Ekim 2003 tarihlerinde Bursa’da düzenlenen İmâm-ı Azam Ebû Hanîfe ve Düşünce Sistemi Sempozyumu’nda sunulan bildiriler ve müzakerelerinden oluşmaktadır. Yetmiş yedi akademisyenin katkı sunduğu bu sempozyumda, Ebû Hanîfe’nin şahsiyeti ve fikirleri geniş bir yelpazede ele alınmıştır. Eserde, “Ebû Hanîfe’nin Kişiliği”, “Metodolojisi (I-III)”, “Hanefî Mezhebi (I-II)”, “Siyaset ve Kültür Geleneğinde Ebû Hanîfe”, “Ebû Hanîfe ve Kelâm İlmi”, “Ebû Hanîfe’nin Düşüncesi (I-II)”, “Ebû Hanîfe ve Hadis (I-II)” ve “Ebû Hanîfe’nin Hukuk Düşüncesindeki Yeri” başlıkları kapsamlı bir şekilde incelenmiştir. Özellikle, onun hadis ve sünnet anlayışı, rivayetleri yorumlama biçimi ve İslâmî ilimler üzerindeki etkisi dikkat çekici ayrıntılarla aktarılmaktadır. Bu eser, Ebû Hanîfe’nin düşüncelerini yalnızca tarihsel bir bağlamda değil, aynı zamanda çağdaş İslâm düşüncesine ilham kaynağı olan bir perspektifte ele alarak okuyuculara sunmaktadır. Hem akademisyenlere hem de Ebû Hanîfe’nin düşünce dünyasına ilgi duyan geniş bir okuyucu kitlesine hitap eden bu kitap, İslâmî ilimler alanında çalışanlar için önemli bir başvuru kaynağı niteliğindedir. Ebû Hanîfe, İslâm toplumunu çok erken dönemlerden itibaren itikâdî ve amelî olarak şekillendiren kurucu şahsiyetlerden birisidir. Kendisi, rivâyetlerin henüz belirli mecmualarda cem‘ edilmediği nispeten erken bir dönemde müstakîm düşünüş ve tasavvurun naslardan hakaretle temellendirildiği, îman, ibâdet, ihsân veya zâhir ve bâtın dengesinin tesis edildiği bir tasavvuru bize miras bırakmıştır. Ebû Hanîfe’nin ilmî kişiliği nice ilmî tetkike konu teşkil etmekle birlikte, pek çok alanı kuşatan ve Türkiye’nin ilmî birikimini yansıtan yönüyle ilk kez bu derece geniş bir etkinlik düzenlenmiştir. Sadece Ehl-i sünnet fıkıh düşüncesi değil geniş çerçevede fıkıh tasavvuru, sadece din bilimleri nokta-i nazarından değil sosyal bilimleri de kuşatan bir küllî bakış, kırkı aşan tebliğ ve bir o kadar müzakere ile derinlemesine tetkik edilmiştir. Bu ilmî etkinlik sayesinde, Ebû Hanîfe merhumun ve kendisinden sonra adına geliştirilmiş olan Hanefî düşünüş tarzının kendi içindeki tutarlılığı, ilimler arasındaki insicama imkân veren kuşatıcılığı ve “içtimâî gerçekliği” doğru algılayıp, kendine ait bir tasavvurla ilmî hakikatin gereğini uygun bir dille ifade edişine dikkatlerin çekilmesi düzenlemiş olduğumuz bilimsel etkinliğin gayesine ulaştığının bir göstergesidir. Nitekim bu etkinliğin üzerinden geçen yirmi yılı aşkın süreye rağmen sunulan bildirileri ihtiva eden eser kıymetinden ve güncelliğinden bir şey kaybetmemiş, tekrar ilgililerine arz edilme ihtiyacı hâsıl olmuştur.

Bölümler
Kaynakça

Abdülkâdir b. Muhammed el-Kureşî, el-Cevâhiru’l-mudıyye fî tabakâtı’l-Hanefiyye (nşr. Abdülfettah Muhammed el-Hulv), Cîze 1413/1993, II. baskı, I-IV.

Bâbertî, Ekmelü’d-Din Muhammed b. Mahmûd, Şerhü’l-İnâye ale’l-Hidâye.

Bâbertî, Ekmelü’d-Din Muhammed b. Mahmûd, Şerhü’l-İnâye ale’l-Hidâye, (Fethü’l-Kadîr şerhiyle birlikte), Beyrut ts., Dâru’l-Fikr, I-VIII.

Cl. Cahen, “Zimme”, İslâm Ansiklopedisi (İA), İstanbul 1986, Milli Eğitim Basımevi, XIII, 566.

Ebû Zeyd ed-Debûsî, Mukayeseli İslâm Hukuk Düşüncesinin Temellendirilmesi (trc. Ferhat Koca), Ankara 2002, Ankara Okulu Yayınları.

Hacı Reşid Paşa, Hazret-i İmâm-ı A’zam’ın Siyasî Terceme-i Hâli, İstanbul 1328/1912, Matbaa-i Hayriye.

Hamdi Döndüren, “Avl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 1991, IV, 117-18.

Hatîb el-Bağdâdî, Târîhu Bağdâd, Beyrut ts., Dâru’l-Kütütbi’l-Ilmiyye, I-XIV.

Hilmi Ergüney, Türk Hukukunda Lügat ve Istılahlar, İstanbul 1973, Yenilik Basımevi.

İbn Abdilberr el-Endelüsî, el-İntikâ’ fî fedâili’l-eimmeti’s-selâseti’l-fukahâ (nşr. Abdülfettâh Ebû Gudde), Beyrut 1417/1997, Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye.

İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr, Beyrut ts., Dâru’t-Türâsi’l-Arabî (Mısır 1272, Dâru’t-Tıbâati’l-Mısrıyye’den ofset), I-V.

İbn Âbidîn, Şerhu’l-manzûmeti’l-müsemmât bi-Ukûdü resmi’l-müftî (Mecmûatü Resâili İbn Âbidîn içerisinde), Beyrut ts., Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.

İbn Hazm, el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm, Beyrut 1405/1985, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, I-VIII.

İbn Kayyim el-Cevziyye, İ’lâmü’l-Muvakkı’în (nşr. Tâhâ Abdurraûf Said), Beyrut ts., Dâru’l-Cîl, I-IV.

İsmail Hakkı Ünal, İmam Ebû Hanîfe’nin Hadis Anlayışı ve Hanefî Mezhebinin Hadis Metodu, Ankara 1994, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.

J. Schacht, “İbn Abî Laylâ”, Encyclopaedia of Islam, Second Edition (EI2), III, 687-88.

Manastırlı İsmail Hakkı, Mevâhibü’r-Rahmân fî menâkıbı’l-İmâm Ebî Hanîfeti’n-numân, Dersaadet 1310, Mahmud Bey Matbaası.

Mehmet Erdoğan, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, İstanbul 1998, Rağbet Yayınları.

Muhammed Abdülhay el-Leknevî, el-Fevâidü’l-behiyye fî terâcimi’l-Hanefiyye (nşr. Ahmed ez-Za’bî), Beyrut 1418/1998, Dâru’l-Erkam.

Muhammed Ebû Zehra, Ebû Hanîfe (trc. Osman Keskioğlu), Ankara 1962.

Muhammed Ebû Zehra, Usûlü’l-fıkh, Âbidîn ts., Dâru’l-Fikri’l-Arabî.

Mustafa Fayda, “Fey”, DİA, İstanbul 1995, XII, 511-13.

Mustafa Uzunpostalcı, “Ebû Hanîfe”, DİA, X, 131-38.

Ömer Nasuhi Bilmen, Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmusu, İstanbul 1968, Bilmen Yayınevi, I-VIII.

Saffet Köse, “İbn Ebû Leylâ”, DİA, İstanbul 1999, XIX, 436-437.

Salim Öğüt, “Ebû Yûsuf ve Hanefîliği”, İslâmî Araştırmalar, XV/1-2 (Ankara 2002), s. 291-301.

Salim Öğüt, “Ebû Yûsuf”, DİA, İstanbul 1994, X, 260-265.

Salim Öğüt, “İmâmeyn”, DİA, İstanbul 2000, XXII, 207.

Serahsî, el-Mebsût, Beyrut 1398/1078, Dârü’l-Ma’rife, III. baskı (ofset), I-XXX.

Serahsî, Usûlü’s-Serahsî (nşr. Ebü’l-Vefâ el-Efgânî), Beyrut 1973, Dârü’l-Ma’rife, I-II.

Şah Veliyyullah ed-Dihlevî, el-İnsâf fî beyâni sebebi’l-ihtilâf (trc. Şükrü Özen), İstanbul 1987, Pınar Yayınları (Mezheplerin Doğuşu ve İçtihad Tartışması içerisinde).

Şah Veliyyullah ed-Dihlevî, el-İnsâf fî beyâni sebebi’l-ihtilâf (trc. Şükrü Özen), İstanbul 1987, Pınar Yayınları (Mezheplerin Doğuşu ve İçtihad Tartışması içerisinde).

Şah Veliyyullah ed-Dihlevî, Ikdu’l-cîd (trc. Hayreddin Karaman) (İslâm Hukukunda Mezhepler içerisinde), İstanbul 1971, İrfan Yayınevi.

W. Heffening, “Şeybânî”, İA, İstanbul 1979, Milli Eğitim Basımevi, XI, 450.

W. Heffening, “Şeybânî”, İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1979, Milli Eğitim Basımevi, XI, 450.

Kaynakçada 35 eser yer almaktadır.
Telif Hakkı
Telif Hakkı (c) 2025 Oku Okut Yayınları
Lisans
Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

İmâm-ı Azam Ebû Hanîfe ve Düşünce Sistemi

İmâm-ı Azam Ebû Hanîfe ve Düşünce Sistemi

E-Kitap
"İmâm Şâfiî'nin Ebû Hanîfe Şiiri" - Prof. Dr. M. Emin Ay
Şiir - Prof. Dr. Mustafa Kara

Yayın Bilgisi

  • Yayın Türü
    Editörlü Kitap
  • Yayım Tarihi
    7 Ocak 2025
  • Dizi
    Sempozyum Kitapları
  • Dizi No.
    7
  • Kategori
  • E-Kitap
  • ISBN-10 (02)
    625-97648-7-0
  • ISBN-13 (15)
    978-625-97648-7-0
  • Proprietary (01)
    36
  • OCLC number (23)
    1490428012
  • Publication date (01)
    07.01.2025
  • Özet Okunma 468
  • Atıf & Paylaşım
  • Paylaş

Downloads

Download data is not yet available.
Nasıl Atıf Yapılır?
Hatiboğlu, İbrahim (ed.). İmâm-ı Azam Ebû Hanîfe Ve Düşünce Sistemi. critical ed . Ankara: Oku Okut Yayınları, 2025. https://doi.org/10.55709/okuokutyayinlari.67