Ebû Hanîfe’nin Usûl ve Furû Anlayışının Kelâmî Temelleri

Yazarlar

  • Doç. Dr. Şükrü Özen
    TDV İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul, Türkiye image/svg+xml
Fürû meselelerinin usûl-i fıkıhta ortaya konan yöntemlere dayalı olduğu, usûl ko-nularının da kelâmla sıkı bağı bulunduğu için bu üç temel alanın birbiriyle ilişkilerine dair literatürde çokça malzeme bulmak mümkündür. İmam Gazzâlî’nin, el-Müstesfâ’nın girişinde ele aldığı üzere bu üç ilim dalı (kelâm, usûl ve fıkıh) belli bir hiyerarşi içinde biri diğerine kaynaklık etmektedir. Her üç ilim de insan fiillerinden söz ettiği halde farklı açılardan konuya yaklaşmaktadırlar. Kelâmcı fiillerin araz ol¬maları, bir mahalde bulunmaları, cevherden ayrı varlık olmaları, hareket veya sükun halinde bulunmaları gibi akılla idrak edilen hükümlerini ele alır. Fakîh ise mükellefin fiillerini konu edinmiş ve bu fiillerin ilâhî hitapla ilişkisini kurarak onların vâcib, ha¬ram, mubâh, mekrûh ve mendûb hükümlerinden hangi kategoriye girdiğini beyan etmeyi üstlenmiştir. Usûlcü de fakîhin açıklamakla görevli olduğu mükellefin fiillerine ilişkin bu hükümlerin delillerini ve bu delillerin ahkâma bir bütün olarak hangi yol¬larla delâlet ettiklerini bilmeyi konu edinir. Deliller de esas itibariyle Hz. Peygamber’in açıklamasına dayandığından onun sözünün doğruluğu ve bir hüccet oluşu kelâm ilminde ispat edilir. Kelâm ilminde ortaya konan bu gibi ilkeler usûl ve fıkıh ilimle¬rinde sorgulanmadan kabul edilir. Mâverâünnehir Hanefî ulemasının önden gelenlerin¬den Alâeddin es-Semerkandî (ö. 539/1144) de Mîzânü’l-usûl adlı eserinin girişinde fıkıh usûlü ilminin, kelâm usûlü ilminin bir dalı olduğu, dalın kökten türediği ve dolayısıyla aynı kökten türemeyenin o kökün nesli sayılamacağına dikkat çekerek fıkıh usûlü alanında verilen bir eserde yazılanlarla kitabın müellifinin itikâdının uyumlu olmasının kaçınılmaz olduğunu ileri sürer.

Ebû Hanîfe’nin Usûl ve Furû Anlayışının Kelâmî Temelleri

İndir

Yayın Bilgisi

Özen, Şükrü. “Ebû Hanîfe’nin Usûl Ve Furû Anlayışının Kelâmî Temelleri”. İmâm-ı Azam Ebû Hanîfe Ve Düşünce Sistemi. ed. İbrahim Hatiboğlu - critical ed . 7/519-543. Sempozyum Kitapları. Ankara: Oku Okut Yayınları, 2025. https://doi.org/10.55709/okuokutyayinlari.369