Hanefî Literatüründe Ebû Hanife’nin Mürciîliği Problemi

Yazarlar

  • Yrd. Doç. Dr. İbrahim Hakkı İnal
    Şanlıurfa Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Şanlıurfa, Türkiye image/svg+xml
Bu tebliğde Ebû Hanîfe’nin Mürciîliği iddiasının Hanefî eserlerde nasıl ele alındığı tartışılacak, tebliğde sırasıyla Hanefî-Mâtüridî kelâm, mezhepler tarihi ve menâkıb-tabakât eserlerinde bu konuya nasıl yaklaşıldığı ele alınacaktır. Hanefî müelliflerin Ebû Hanîfe’nin Mürciîliği iddiasına karşı nasıl bir tavır takındığı konusunu ele almdan önce, Hanefî olmayan müelliflerin eserlerinde Ebû Hanîfe-Mürcie ilişkisinin nasıl ele alındığı hususunun üzerinde kısaca durulmasında fayda mülahaza ediyoruz. Ebû Hanîfe özellikle Eş’arî ve Hanbelî eserlerde Mürciî olarak tavsif edilmektedir. Hanbelî eserlerin genelinde Ebû Hanîfe’nin Mürciî olduğu söylenirken, Eş’arî eserlerde bu konuya farklı yaklaşımların olduğunu görüyoruz. Zira el-Eş’arî’nin bizatihi kendisi Ebû Hanîfe’yi Mürciî fırkalardan birinin kurucusu olarak sunarken, önde gelen Eş’arî müelliflerden Bağdadî ve Şehristânî bu konuda farklı düşünmektedir. Bağdâdî’ye göre Mürciî alt gruplardan biri olan Ğassaniyye’nin kurucusu el-Ğassan el-Kûfî, Ebû Ha-nîfe’yle kendi görüşü arasında paralellik kurmaktadır ki, Bağdâdî’ye gore, bu iddia, doğru değildir. Bağdâdî’ye göre, meselâ imanın artıp eksilmesi konusunda bu iki görüş arasında benzerlik bulunmamaktadır. Yine Bağdadi’ye göre, Ebû Hanîfe’ye Mürciî denilmesi Mutezile ve Hâricîlerin kendilerinden olmayan herkesi Mürciî olarak yaftalamasından kaynaklanmaktadır. Bağdâdî’yle aynı görüşü paylaşan Şehris-tânî’ye göre de Ebû Hanîfe’nin Mürciî olması mümkün değildir. Şehristânî Ğassan’ın Ebû Hanîfeyle benzer görüşlere sahip olduğu iddiasını şaşılacak bir durum olarak niteler. Şehristânî’ye göre, Ebû Hanîfe’nin Mürciî olduğu iddiasının muhtemel sebebi, onun imanı yalnızca kalp ile tasdik olarak tarif etmesi ve imanda artıp eksilme olmadığını söylemesidir. Buradan hareketle, Ebû Hanîfe’nin amellere gereken önemi vermediği söylenmektedir ki, Şehristânî’ye göre, bu kabul edilebilir bir iddia değildir.

Hanefî Literatüründe Ebû Hanife’nin Mürciîliği Problemi

İndir

Yayın Bilgisi

İnal, İbrahim Hakkı. “Hanefî Literatüründe Ebû Hanife’nin Mürciîliği Problemi”. İmâm-ı Azam Ebû Hanîfe Ve Düşünce Sistemi. ed. İbrahim Hatiboğlu - critical ed . 7/617-626. Sempozyum Kitapları. Ankara: Oku Okut Yayınları, 2025. https://doi.org/10.55709/okuokutyayinlari.375