Arapçada “İstihsan”, “h-s-n” kök harflerinden türetilen ve “bir şeyi iyi ve güzel bulmak” anlamına gelen bir mastardır. “K-b-h” kök harflerinden türetilen ve “bir şeyi kötü ve çirkin bulmak” anlamına gelen “istikbah” kelimesinin zıt anlamını ifade eder. Dil açısından istihsan, başkalarına göre iğrenç dahi olsa, insanın arzu (=heva) edip meylettiği şey anlamını da taşımaktadır. Hicrî II. yüzyılda istihsan’a özel bir anlam yüklenerek İslâm Hukuk Usûlünde bir metot ismi olarak kullanılmaya başlanmıştır. Klâsik kaynakların genel olarak kabul ettiğine göre bu kelimeyi teknik anlamda ilk kullanan kişi Ebû Hanîfe (ö. 150/767) idi. Ancak bu konuda müsteşrikler arasında bazı görüş ayrılıkları vardır. Meşhur şarkiyatçı Ignaz Goldziher’e (ö. 1921) göre istihsan prensibini bizzat Ebû Hanîfe koymuştur. Özellikle İslâm hukuku alanındaki araştırmalarıyla şöhret bulan bir başka şarkiyatçı Joseph Schacht’a (ö. 1969) göre ise, Ebû Hanîfe’den önce de istihsana benzer bir metot vardı ve o da bu terimi kullanmıştı; ancak bu terimi teknik anlamda ilk defa kullanıp geliştiren kişi, Ebû Yûsuf’tur (ö. 182/798). Esasen bu metot, Kur’ân ve Sünnet hükümlerinin karşılıklı ilişkileri içinde varlı¬ğını açıkça gösteriyor; sahabe ve tâbiûn müctehitleri tarafından da fiilî olarak uygula-nılıyordu. Ancak bu kavramın terimleşmesi birdenbire olmamıştır. Ebû Hanîfe’den önce bu terimi, teknik anlamına yakın bir manada kullananlar vardı. Nitekim Ömer b. Abdülaziz döneminde (99-101 / 717-720) Basra kadılığı yapmış olan İyâs b. Muâviye’nin (ö. 122/740) “İnsanlar iyi hâl üzere bulundukları sürece kararlarınızı kıyasa göre verin; bozuldukları zaman ise istihsanda bulunun” dediği bilinmektedir. Muvaffak b. Ahmed el-Mekkî (ö. 568/1198), İyâs’ın bu sözünü “kıyas olumsuz sonuç verdiğinde, iki görüşten daha dakik ve uygun olanını uygulayın” şeklinde yorumlamaktadır. Yine İyâs b. Muâviye “mahkemede verilecek karar, insanların istihsan ettikleri tarzda olmalıdır” demek suretiyle, istihsan terimini teknik anlamına yakın bir manâda kullanmıştır.