Tebliğin başlığını oluşturan kavramlar üzerinde kısaca durmamız, konuyu ele alış tarzımızın sınırları hakkında bilgi vereceğinden sanırım faydalı olacaktır. Hicri II. yüzyılda Kûfe merkezli olarak başlayan ve daha sonraki dönemlerde geli-şerek farklı bölgelerde yaygınlaşan Hanefîlik, bir fıkıh mezhebi olarak yönteminin, doktrininin ve sistematiğinin oluşmasında en büyük paya sahip olan Ebû Hanîfe’ye nispetle bu adı almıştır. Hanefîliğin oluşumu dendiğinde onun teorisyeni ve geliştiri-cisi olanların yaşadığı yerlerdeki ferdî toplumsal durumlarını, Hanefîliğin doktrin ve sistematiğinin oluşumunda dikkate alınan yöntem ve referansların toplumsallığını, Hanefîliğe ait hükümlerin verilmesine sebep olan olayların coğrafî ve sosyal yönlerini göz önünde bulundurmak gerekir. “Hanefîliğin oluşumunda coğrafî etkenler” dendiğinde hiç şüphesiz ilk akla gelen fizikî çevredir. Fizikî çevre, toplumların ya da toplumlar içinde bulunan fert ve grup-ların, içinde yaşadıkları tabiî, coğrafî bir alan olmakla beraber , toplumun aynı alan içerisinde istihsal ederek oluşturduğu teknolojik çevreyi de içermektedir. Fizikî çevre-den başka her toplum, fertleri için sosyal bir karakter taşıyan ve onları sosyalleştiren (örf, âdet ve müesseselerden oluşmuş) bir iç çevreye sahiptir ki, bu çevre, o toplumun sosyo-kültürel çevresi olarak isimlendirilebilir. Her insan ve topluluk hayatını fizikî (dış) ve sosyo-kültürel (iç) bir çevrede sürdürmek zorundadır. Bu zorunluluk Hanefîliğin oluşumunda coğrafî-fizikî çevrenin etkenlerini dile getirirken aynı za-manda sosyo-kültürel evreni de dikkate almayı gerektirmektedir. Bu duruma göre biz bu tebliğimizde belirli bir coğrafya içerisinde oluşan Hanefîliğin öncelikle dayanmış olduğu vahyî değerlerin normlaşmasındaki sosyo-kültürel etkenleri ve vahyî değerler ihtiyaçları karşılamadığı takdirde söz konusu ihtiyaçlara dayalı olarak yeni normların oluşturulmasında hangi sosyo-kültürel du-rumların dikkate alındığını kısaca vurguladıktan sonra Hanefîliğin teorisyeni duru-munda olan Ebû Hanîfenin ferdî toplumsal durumlarını, doktrininin dayandığı yön¬tem ve referansların belirli coğrafyadaki toplumsallığını genel olarak ortaya koymaya çalışacağız.