Bulgaristan Muhacirleri

Yazarlar

  • Prof. Dr. Vejdi Bilgin
    Bursa Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Bursa, Türkiye image/svg+xml
Muhacir denildiğinde umûmen Balkanlardan ve Kafkaslardan göç edenler anlaşılsa da, özel olarak çoğunlukla Bulgaristan ve daha az oranda diğer Balkan ülkelerinden göç edenler anlaşılır. Bu göçmenler Arnavut, Boşnak, Gürcü, Çerkez gibi etnik bir kimliğe sahipseler de halk arasında muhacir olarak değil, kendi etnik isimleriyle bilinirler. Muhaceret veya muhacirlik aslında yanlış bir kullanımdır. Çünkü Türkler açısından bakıldığında son 150 yıldır yaşanan şey, evi terk edip yeni bir bölgeye geçmek değil, eve dönmektir. Esas muhaceret Orta Asya’dan başlayıp Balkanlara kadar süren uzun süreçtir. Son zamanlarda yaşanan durum ise Balkanlardan Anadolu’ya zorunlu dönüşdür. Bu dönüş dilimizde muhaceret olarak ifade edilmiş ve uzun süre öylece kalmıştır. Şu anda göç ve göçmen kavramları kullanılsa da muhacirler ve onların çocukları halk arasında –yerel telaffuzla- hâlâ “ma:cır” olarak bilinir. Anadolu’ya kitlesel göçün tarihi 18. Yüzyılın sonuna kadar gider. 1787-1792 yılları arasındaki Osmanlı-Rus Savaşı ve sonrasında Kırım, Kazan ve Kafkasya’dan başlayan göç Kırım Harbi (1853-1856) ile devam etti. Ancak esas büyük muhaceret, eski takvimle 1293’te yaşandığı için “93 Harbi” olarak bilinen 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’nda görüldü. Bu savaşta sadece Balkanlardan Anadolu’ya ve Balkanların diğer güvenli bölgelerine göç edenlerin sayısı 1.230.000 kişi olarak tespit edilmiştir. 93 Harbi’nden sonra bazı dönemlerde yoğun bazı dönemlerde seyrek olmak üzere göç devam etti. Bu süreçte bazı tarihler önemlidir. 1912-13 yılları arasındaki Balkan Savaşları’nda göç tekrar ivme kazandı, sonrasında yavaşladı. Lozan Anlaşması’nın gereği olarak 1923-1926 yılları arasında bugünkü Yunanistan topraklarından Türkiye’ye kitlesel bir zorunlu göç yaşandı. Bu göçmenlere “mübadil” denilir. 1950-51 yıllarında Bulgar Hükümeti’nin sınır dışı kararıyla kitlesel bir göç yaşandı. 1968’de Bulgaristan’la imzalanan Yakın Akraba Göçü Anlaşması çerçevesinde 1969-1978 yılları arasında yaklaşık 130 bin kişi Türkiye’ye göç etti. Son büyük kitle göçü ise 1989’da Bulgaristan’daki Jivkov yönetiminin Türkleri sınır dışı etmesiyle yaşandı. Haziran-Ağustos arasındaki iki buçuk aylık sürede sınır dışı edilen Türk sayısı 300 binlere ulaşınca Özal Hükümeti sınırı kapatmak zorunda kaldı. 1989 Kasım’ında Jivkov’un iktidardan uzaklaştırılmasıyla Bulgar hükümetinin azınlık politikaları lağvedildi ve kısa sürede 100 bin göçmen Bulgaristan’a geri döndü. Ancak daha sonraki süreçte Bulgaristan’dan Türkiye’ye göç Türklerin özgür iradelerine bağlı olarak devam etti.

Bulgaristan Muhacirleri

İndir

Yayın Bilgisi

Bilgin, Vejdi. “Bulgaristan Muhacirleri”. Tarihten Bugüne Bursa İnsanı. ed. Cağfer Karadaş - critical ed . 11/147-152. Sempozyum Kitapları. Ankara: Oku Okut Yayınları, 2025. https://doi.org/10.55709/okuokutyayinlari.458