1936’da Fas’ta doğan Muhammed Âbid el-Câbirî eğitim süreçlerinde Fas, Suriye ve Paris’te bulunmuştur. Fas’ta öğretmenlik yaptığı yıllarda, Filistin (1968) adlı haftalık bir gazetede yazılar yazmıştır. 1970 yılında felsefe alanında yaptığı doktora çalışmasıyla Rabat V. Muhammed Üniversitesi’nde akademisyen olarak çalışmaya başlamıştır. 2002 yılına kadar aynı üniversitedeki profesörlük görevine devam etmiş ve 2010 yılında Dârülbeyzâ’da vefat etmiştir. İslâm düşüncesiyle ilgili çalışmalarıyla pek çok ödül kazanan Câbirî, üzerine çalıştığı konuları eleştirel bir tavırla ele almıştır. Arap-İslâm aklı kavramı temelinde İslam’ın tarihsel yorumunun, lafız eksenli ve irfan epistemolojisiyle belirlenmiş olmasından dolayı, Kur’an-ı Kerim ve Sünnette içkin olan rasyonelliğin önünü kapattığını, aklı irrasyonel alan içine hapsettiğini belirtmiştir. Bu sebeple günümüzde dinî metinlerin bu akıl yoluyla değil evrensel aklın ilkeleri doğrultusunda yorumlanmasının zorunlu olduğunu ifade etmiştir. Câbirî, Arap-İslâm aklının beyanî, burhanî ve irfanî olmak üzere üç bilgi sisteminden meydana geldiğini ileri sürmüştür. İslam ülkelerinde Filistin’i ele alan düşünce insanları bazen onu bir sorun bazen bir dava olarak değerlendirmiştir. Bu isimlendirmede Filistin sorunu veya davası ayrı şeylere mi tekabül ediyor, yoksa aynı şeyin iki farklı yüzünü mü ifade ediyor? Bunun öncelikle tespit edilmesi, düşünürün konuyu hangi perspektiften bakarak değerlendirdiğini anlamak için önemlidir. Câbirî’ye göre İsrail’in kuruluşundan sonra Filistin davası Arap düşüncesinin bir parçasını oluşturmaktadır ve modern Arap bilincinin temelde iki problemi bulunmaktadır: Filistin ve Arap birliği davası veya diğer bir isimlendirmeyle özgürleşme ve sosyalizm davası. Câbirî’ye göre Filistin davası, 1947’den önce Arap düşüncesinde göz ardı edilmiş bir durumdaydı. Çünkü Filistin davasından önce Arap ülkelerini meşgul eden esas problem, özellikle iki Dünya Savaşı arasında Filistin de dâhil olmak üzere çoğunun altında ezildiği sömürgecilik problemi olmuştur. Bu problem, Arapların o zamanlarda Siyonist hareketin boyutlarını, uluslararası sömürgecilik ve emperyalizmle ilişkisini ve bununla bağlantılı olarak Arap Kurtuluş Hareketi’ne karşı tehlikesini yeterince hesap edememelerinin bir nedenini oluşturmuştur. Bu yüzden ilk dönemlerinde Siyonizm hareketine, Arap ve Yahudiler arasında Filistin’de yaşanan bir savaş gözüyle bakılırdı. Dolasıyla bu dava bir Arap davası olarak değil, Filistin’in sınırları içinde hapsolmuş bir dava olarak değerlendirilmiştir. Süreçte ise bunun sosyalist veya milliyetçi bakış açısıyla ele alındığında daha kolay çözümleneceği düşünülmüştür. Fakat gelinen noktada çözüm, fiillerin gerçekleştiği zamanı yaşayan ve onun içinde yaşamı düzenleyen insanda ve onu yönlendiren akıldadır. Câbirî yukarıda belirttiğimiz derginin dışında 1997 yılında neşrettiği Gadaya fi’l-Fikri’l-Muasır adlı eserinde ve 80’li yıllarda el-Yevm es-Sab adlı dergide yayınlanmış Hasan Hanefi ile karşılıklı tartışmalardan oluşan Hivaru’l Mesriq ve’l Magrib’de Filistin ile ilgili olarak çağdaş dönemde ortaya çıkan konulara değinmiş ve açıklamalarda bulunmuştur. Farklı eserlerinde tarihsel açıdan Yahudi/İsrailoğulları’na dair bazı değinilerde bulunmuş ise de konumuz açısından biz bunları ele almayacağız. Makalemizde amacımız Filistin’i çağdaş Arap düşüncesinin bir konusu olarak değerlendiren ve alanında haklı bir üne sahip olan Câbirî’nin konuya yaklaşımının niteliğini ortaya koymak olacaktır.