Prof. Dr. Mehmet Ali Büyükkara tarafından hazırlanan ve oldukça hacimli bir muhtevası bulunan tebliğde Cumhuriyet dönemiyle birlikte başlayan resmî ve gayr-ı resmî kuruluşların dînî önderleri ile faaliyetlerine dair başarılı ve kapsamlı bir tasvir yapılmıştır. Bununla birlikte bu faaliyetlerin dînî hayat üzerindeki etkilerine eleştirel bir bakış yapılmadığı görülmektedir. Sözünü ettiğimiz eleştirel bakış yapılmış olsaydı tebliğin daha yararlı hele gelmiş olacağını düşünüyorum. Bu konu ihmal edilemeyecek derecede önem arz etmektedir. Zira bir kısım cemaat ve tarikat liderlerinin Müslümanları ötekileştirici, dışlayıcı ve tekfirci tutumları benimsedikleri görülmekte ve bu yaklaşım ise son tahlilde dinimizin aleyhinde bir sonuç doğurmaktadır. Bu olumsuzlukların başında Müslümanlar arasındaki birliği ve vahdeti bozması, ekonomik ve siyasal güçlerini zayıflatması, Allah ve Peygamber ile insanları aldatarak şöhret ve maddî menfaat elde etmeleri, holdingler kurup büyük servetler edinmeleri, buna mukabil dini eleştirmek için fırsat kollayan din karşıtı zümrelerin bu bölünmüşlüğü dinin aleyhinde bir argüman olarak kullanmaları gelmektedir. Bazı cemaat liderlerinin, yabancı devletlerin istihbarat servisleriyle iş birliği yaptıklarının ortaya çıkması ve böylece din karşıtlarına, dinin insanları aldatma aracı olduğuna ilişkin bir argüman vererek dine darbe vurmaları sonunda gençlerimizin ateizm ve deizme kaymaları bu konuda öne çıkan olumsuzlukları teşkil eder. Özellikle tarikatlarda Allah’a vasıl olmak düşüncesiyle ileri sürülen ilham veya keşfe dayalı bilgilerin İslam’ın bilgi anlayışı açısından değerlendirilmesi halinde bu nevi bilgilerin, kesinlik arz etmeyen türden olduklarının dikkate alınması gerektiğini ve sonuç itibariyle tarikatların insanlara nafile bir ibadet olan zikrullah yaptırmanın ötesinde bir işlevi bulunmadığını Müslümanlara öğretmek dînî liderlerin birinci görevi olduğunu belirtmek isterim. Türkiye’de dînî liderliğin resmî kurumu bilindiği gibi Diyanet İşleri Başkanlığıdır. Malum olduğu üzere Diyanet İşleri Başkanlığı sadece camilerde namaz kıldırmak ve Kur’an okumayı öğretmek gibi din hizmetlerini yapmakta ve vaizler yoluyla buraya gelen genellikle yaşlı müslümanlara nasihat etme görevini yerine getirmektedir. Bunun dışında ülkemizdeki eğitim sistemine Millî Eğitim Bakanlığı liderlik yapmaktadır.