Osmanlı toplum yapısı üzerinde yapılan tarihi araştırmalar, bu toplumun temelde iki ana kesimden meydana geldiğini ortaya koymaktadır. Bunlardan birincisi yönetici sınıfı teşkil eden askeri kesim, diğeri ise yönetilenlerden oluşan reaya kesimidir. Burada yönetici kesimi teşkil eden askeri sınıf üzerinde durulmayacak sadece reayanın genellikle şehirlerde yaşayan, ticaret ve imalat ile geçimini sağlayan vergiye tabi esnaf zümresi ele alınacaktır. Genel anlamda esnaf, sanayi toplumlarına nazaran daha basit işbölümünün olduğu tarım toplumlarının ihtiyaçları için şehirlerde gerekli ürünleri üreten ve ticaretini yapan örgütlenmiş sınıftır. Osmanlı toplumunda bu sınıf, başlangıçta âhiyân-ı rûm denilen zümreyle iç içe bir yapıya sahipti ve bu yapı büyük ölçüde diğer beyliklerden tevarüs edilmişti. Toplumun en önemli dinamiğini oluşturan Osmanlı esnafı, Ahilik kuralları temelinde ahlakî-dinî eğitim için ahi zaviyeleri; imalat ve ticaret için de dükkânlar, çarşılar ve hanlar çerçevesinde şekillenmeye başlamış, kısa zamanda büyük bir gelişme kaydederek iç ve dış pazarın ihtiyaç duyduğu malları kaliteli bir şekilde üretir hale gelmişti. Bir taraftan nüfus artışına paralel şekilde sayısal olarak büyürken diğer yandan farklı sektörlerde uzmanlaşmak suretiyle çeşitli alanlarda kaliteli ve büyük oranlarda ürünler üretmeyi başarmıştı. Bundan dolayı merkezi yönetimin izlediği reel politikalar sayesinde Osmanlının ilk başkenti olan Bursa’nın adı tüm dünyada duyulmuştu. Yapılan çarşılar ve yollar Bursa’yı Hindistan’dan İtalya’ya kadar uzanan bir dizi ülkeyle ekonomik ilişkiler kuracak konuma getirmişti. Bursa Acem’den aldığı ipeği ve kumaşları Avrupa pazarlarına aktaran en önemli ticarî merkezlerden biri olmuştu. Devasa çarşılar ve yollar boyunca inşa edilen kervansaraylar, imalat yapılan dükkânlar ve ikamet edilen evler şehirlerin gelişmesinde önemli rol oynamıştı. Mesela daha başlangıç döneminde Bursa bilhassa XVI. yüzyılda dünya pazarlarına kaliteli kumaş ihraç eden bir şehir olmuş ve Avrupa’nın antreposu (gümrük ardiyesi) haline gelmişti. Avrupa’dan Aceme uzanan hat Bursa’dan geçiyordu; Şam, Mısır, Tebriz ve Moskova’yla ticaret yapılıyordu.