İmâm-ı Azam Ebû Hanîfe ve Düşünce Sistemi

İbrahim Hatiboğlu

doi:10.55709/okuokutyayinlari.67

Prof. Dr. İbrahim Hatiboğlu

Editör

Yalova Üniversitesi

https://orcid.org/0000-0002-9775-2625

Özet

İmâm-ı Azam Ebû Hanîfe ve Düşünce Sistemi adlı eser, İslam düşüncesinin temel taşlarından biri olan İmâm-ı Azam Ebû Hanîfe’nin hayatını, metodolojisini ve düşünce dünyasını derinlemesine ele almaktadır. Kitap, Kur’an Araştırmaları Vakfı (KURAV) tarafından 16-19 Ekim 2003 tarihlerinde Bursa’da düzenlenen İmâm-ı Azam Ebû Hanîfe ve Düşünce Sistemi Sempozyumu’nda sunulan bildiriler ve müzakerelerinden oluşmaktadır. Yetmiş yedi akademisyenin katkı sunduğu bu sempozyumda, Ebû Hanîfe’nin şahsiyeti ve fikirleri geniş bir yelpazede ele alınmıştır. Eserde, “Ebû Hanîfe’nin Kişiliği”, “Metodolojisi (I-III)”, “Hanefî Mezhebi (I-II)”, “Siyaset ve Kültür Geleneğinde Ebû Hanîfe”, “Ebû Hanîfe ve Kelâm İlmi”, “Ebû Hanîfe’nin Düşüncesi (I-II)”, “Ebû Hanîfe ve Hadis (I-II)” ve “Ebû Hanîfe’nin Hukuk Düşüncesindeki Yeri” başlıkları kapsamlı bir şekilde incelenmiştir. Özellikle, onun hadis ve sünnet anlayışı, rivayetleri yorumlama biçimi ve İslâmî ilimler üzerindeki etkisi dikkat çekici ayrıntılarla aktarılmaktadır. Bu eser, Ebû Hanîfe’nin düşüncelerini yalnızca tarihsel bir bağlamda değil, aynı zamanda çağdaş İslam düşüncesine ilham kaynağı olan bir perspektifte ele alarak okuyuculara sunmaktadır. Hem akademisyenlere hem de Ebû Hanîfe’nin düşünce dünyasına ilgi duyan geniş bir okuyucu kitlesine hitap eden bu kitap, İslamî ilimler alanında çalışanlar için önemli bir başvuru kaynağı niteliğindedir.

Konu Kategorileri

BIC: HRHP3: İslam dini ve mezhepleri

BISAC: REL037020: İslam

THEMA: HRCP3: İslam dini ve mezhepleri

LC: BP80.H28: Hanefî mezhebi, Ebû Hanîfe

DEWEY: 297.14: İslam mezhepleri ve İmamlar

Prof. Dr. Mustafa Kara’nın Sempozyum için tarih düştüğü şiir:

Onlar mermi atıyor, sevgiyle anan biziz

Onlar ateş saçıyor, yarayı saran biziz

Asırlardır dünyaya ilmiyle yol gösteren

İmâm-ı A’zam’ı da bağrına basan biziz

İlim ve tefekkürde kadîm bir meş’alemiz

Bombalarla dövüldü o tarihî türbemiz

Türbedârın feryâdı tarihi gösteriyor,

Bağî değil, “BAĞDÂDÎ’DİR EBÛ HANÎFEMİZ”

1424

Prof. Dr. Mustafa KARA - Bursa, 2003

İmâm-ı Şâfiî’nin İmâm-ı Âzam için “Dîvân” adlı eserinde yazmış olduğu şiir:

أبو حنيفة

لقد زان البلاد ومن عليها
إمام المسلمين أبو حنيفة
بأحكامٍ وآثار وفقهٍ
كآيات الزبور على الصحيفة
فما بالمشرقين له نظير
ولا بالمغربين ولا بكوفة
فرحمة ربنا أبداً عليه
مدى الأيام ما قرئت صحيفة

Ebû Hanîfe

Şehirleri ve halklarını süsleyip durdu,

‘Müslümanların İmamı’ Ebû Hanîfe…

Sayfalar üzerine yazılı Zebûr ayetlerine benzeyen

Hükümlerle, verdiği eserler ve derin anlayışı ile…

Ne Doğu’da bir dengi vardı onun,

Ne Batı’da ve ne de Kûfe’de…

Rabbimizin rahmeti, sonsuza dek üzerine olsun,

Yazıp da geride bıraktığı eserleri okunduğu sürece…

İmâm-ı Şâfiî

ŞİİRİ DİNLE: Yorum ve Tasarım: Prof. Dr. Mehmet Emin Ay

Ses Kayıt: Recep Tuna, Stüdyo – Bursa, Ekim 2003

Anahtar Kelimeler:

Fıkıh, Kelâm, Ebû Hanîfe, İmâm-ı Azam, Hanefî Mezhebi, İslam Düşünce Geleneği, Ebû Hanîfe'nin Metodolojisi, İmâm-ı Azam'ın Metodolojisi

Kaynakça

Abdülkâdir b. Muhammed el-Kureşî, el-Cevâhiru’l-mudıyye fî tabakâtı’l-Hanefiyye (nşr. Abdülfettah Muhammed el-Hulv), Cîze 1413/1993, II. baskı, I-IV.
Bâbertî, Ekmelü’d-Din Muhammed b. Mahmûd, Şerhü’l-İnâye ale’l-Hidâye.
Bâbertî, Ekmelü’d-Din Muhammed b. Mahmûd, Şerhü’l-İnâye ale’l-Hidâye, (Fethü’l-Kadîr şerhiyle birlikte), Beyrut ts., Dâru’l-Fikr, I-VIII.
Cl. Cahen, “Zimme”, İslâm Ansiklopedisi (İA), İstanbul 1986, Milli Eğitim Basımevi, XIII, 566.
Ebû Zeyd ed-Debûsî, Mukayeseli İslâm Hukuk Düşüncesinin Temellendirilmesi (trc. Ferhat Koca), Ankara 2002, Ankara Okulu Yayınları.
Hacı Reşid Paşa, Hazret-i İmâm-ı A’zam’ın Siyasî Terceme-i Hâli, İstanbul 1328/1912, Matbaa-i Hayriye.
Hamdi Döndüren, “Avl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 1991, IV, 117-18.
Hatîb el-Bağdâdî, Târîhu Bağdâd, Beyrut ts., Dâru’l-Kütütbi’l-Ilmiyye, I-XIV.
Hilmi Ergüney, Türk Hukukunda Lügat ve Istılahlar, İstanbul 1973, Yenilik Basımevi.
İbn Abdilberr el-Endelüsî, el-İntikâ’ fî fedâili’l-eimmeti’s-selâseti’l-fukahâ (nşr. Abdülfettâh Ebû Gudde), Beyrut 1417/1997, Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye.
İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr, Beyrut ts., Dâru’t-Türâsi’l-Arabî (Mısır 1272, Dâru’t-Tıbâati’l-Mısrıyye’den ofset), I-V.
İbn Âbidîn, Şerhu’l-manzûmeti’l-müsemmât bi-Ukûdü resmi’l-müftî (Mecmûatü Resâili İbn Âbidîn içerisinde), Beyrut ts., Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
İbn Hazm, el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm, Beyrut 1405/1985, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, I-VIII.
İbn Kayyim el-Cevziyye, İ’lâmü’l-Muvakkı’în (nşr. Tâhâ Abdurraûf Said), Beyrut ts., Dâru’l-Cîl, I-IV.
İsmail Hakkı Ünal, İmam Ebû Hanîfe’nin Hadis Anlayışı ve Hanefî Mezhebinin Hadis Metodu, Ankara 1994, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
J. Schacht, “İbn Abî Laylâ”, Encyclopaedia of Islam, Second Edition (EI2), III, 687-88.
Manastırlı İsmail Hakkı, Mevâhibü’r-Rahmân fî menâkıbı’l-İmâm Ebî Hanîfeti’n-numân, Dersaadet 1310, Mahmud Bey Matbaası.
Mehmet Erdoğan, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, İstanbul 1998, Rağbet Yayınları.
Muhammed Abdülhay el-Leknevî, el-Fevâidü’l-behiyye fî terâcimi’l-Hanefiyye (nşr. Ahmed ez-Za’bî), Beyrut 1418/1998, Dâru’l-Erkam.
Muhammed Ebû Zehra, Ebû Hanîfe (trc. Osman Keskioğlu), Ankara 1962.
Muhammed Ebû Zehra, Usûlü’l-fıkh, Âbidîn ts., Dâru’l-Fikri’l-Arabî.
Mustafa Fayda, “Fey”, DİA, İstanbul 1995, XII, 511-13.
Mustafa Uzunpostalcı, “Ebû Hanîfe”, DİA, X, 131-38.
Ömer Nasuhi Bilmen, Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmusu, İstanbul 1968, Bilmen Yayınevi, I-VIII.
Saffet Köse, “İbn Ebû Leylâ”, DİA, İstanbul 1999, XIX, 436-437.
Salim Öğüt, “Ebû Yûsuf ve Hanefîliği”, İslâmî Araştırmalar, XV/1-2 (Ankara 2002), s. 291-301.
Salim Öğüt, “Ebû Yûsuf”, DİA, İstanbul 1994, X, 260-265.
Salim Öğüt, “İmâmeyn”, DİA, İstanbul 2000, XXII, 207.
Serahsî, el-Mebsût, Beyrut 1398/1078, Dârü’l-Ma’rife, III. baskı (ofset), I-XXX.
Serahsî, Usûlü’s-Serahsî (nşr. Ebü’l-Vefâ el-Efgânî), Beyrut 1973, Dârü’l-Ma’rife, I-II.
Şah Veliyyullah ed-Dihlevî, el-İnsâf fî beyâni sebebi’l-ihtilâf (trc. Şükrü Özen), İstanbul 1987, Pınar Yayınları (Mezheplerin Doğuşu ve İçtihad Tartışması içerisinde).
Şah Veliyyullah ed-Dihlevî, el-İnsâf fî beyâni sebebi’l-ihtilâf (trc. Şükrü Özen), İstanbul 1987, Pınar Yayınları (Mezheplerin Doğuşu ve İçtihad Tartışması içerisinde).
Şah Veliyyullah ed-Dihlevî, Ikdu’l-cîd (trc. Hayreddin Karaman) (İslâm Hukukunda Mezhepler içerisinde), İstanbul 1971, İrfan Yayınevi.
W. Heffening, “Şeybânî”, İA, İstanbul 1979, Milli Eğitim Basımevi, XI, 450.
W. Heffening, “Şeybânî”, İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1979, Milli Eğitim Basımevi, XI, 450.